DİNİ KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
ÖN SÖZ
Yüce Allah’a ibadet için yaratılan, akıl, fikir ve irade ile donatılan, kendilerine sayısız nimetler verilen, peygamberler ve kitaplarla doğru yol gösterilen insanlar ya kendi iradeleri ile îmân edip ibadet ve itaat ederler veya inkâr edip isyân ederler. Allah katında önemli ve değerli olan; kişilerin Allah’a olan bağlılıkları, O’na duydukları sevgi ve saygının davranışlara yansıması, bireysel ve toplumsal hayatta ahlâkî erdemlerin yaşatılmasıdır. Bu itibarla insanlar dilleri, renkleri, ırkları ve cinsiyetlerine göre değil; îmân, ibadet, güzel amel ve ahlâkî davranışlarına göre değer kazanırlar. Dolayısıyla samimî dindarlıkta; niyet, duygu, eylem ve davranışın yanı sıra din hakkında doğru bilgi edinilmesi, dinin ana kaynaklarının ve bu kaynaklar etrafında üretilen zengin ilmî mirasın bilinmesi de önemlidir.
Din, terim olarak akıl sahiplerini kendi arzu ve istekleriyle bizzat hayır, iyi, güzel ve yararlı olan şeylere sevk eden ilâhî nizam; ilkeleri Allah tarafından belirlenmiş ve insanları mutluluğa ve Allah’ın rızasına ulaştıran, onları kötülüklerden alıkoyan doğru yol demektir. Din; iman, tevhîd, ibadet, sâlih amel, ahlâk, takvâ, ihsân ve İslâm kelimelerinin ifade ettiği anlamları da içeren, Allah ve peygamberin bildirdiği bütün ilkeleri ve değerleri ifade eden bir kavramdır. Dinî kelimesi ise “din ile ilgili olan” anlamını ifade eder.
Kavram; bir fikri, bir bilim, sanat ve meslek dalını, bir konuyu anlatmak için kullanılan, o fikrin ve o konunun ifade edilmesinde öne çıkan, sözlük anlamına ilave olarak yeni ve farklı bir anlam yüklenmiş olan sözcüklere denir. Dinî kavramlar; Kur’ân ve hadislerde geçen iman, itâat, ibâdet, tefsîr, fıkıh, hadis, kelam, tasavvuf, felsefe, ahlâk, iktisat, siyer, tarih, kırâat, tecvid gibi bilim dallarında kullanılan dinî içerikli kelimeleri ifade eder. Dinî kavramlar; bir anlamda dinî bilgiler demektir. İnsan ne kadar çok dinî kavram biliyorsa dinî bilgileri o nispette sağlam temellere oturacaktır. Dinî kavramların ifade ettiği anlamlar ne kadar sağlıklı kavranıp öğrenilir ve anlaşılırsa dinî bilgi ve düşünce de o nispette sağlıklı kavranıp öğrenilmiş ve anlaşılmış olacaktır. Bu husus, dinî kavramları öğrenmenin önemini ortaya koymaktadır.
Fert ve toplumlar, dinden ve dinî düşünceden isteseler de kurtulup soyutlanamazlar. Çünkü din duygusu, insanın fıtratında var olan bir şeydir. Doğrusu ve sağlıklısı öğrenilmeyen dinî düşüncenin, dinî bilgilerin ve dinî uygulamaların yerini yanlışı, batılı, sahtesi, bidat ve hurafe olanı alır. Bunun için dini ve dinî kavramları öğrenme, doğruyu ve gerçeği bulma ve birliği sağlama zorunluluğu vardır. İşte dinî kavramlar sözlüğü bu amaca yönelik bir düşüncenin ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 25-29 Temmuz 2000 tarihleri arasında Saraybosna’da düzenlediği “Avrasya İslâm Şûrası Teşkilatı” toplantısında “dinî kavramlar sözlüğü” hazırlanması kararlaştırılmış ve bu görev, uhdemize verilmiştir.
Eserin hazırlanması ile ilgili olarak yapılan toplantılarda sözlük hazırlanırken Kur’ân ve sahih hadislerin esas alınması, referans olarak sûre ve âyet numaraları ile hadis kaynaklarının metin içerisinde gösterilmesi, bunun dışındaki kaynakların ise belirtilmemesi kararlaştırılmıştır. Eser hazırlanırken sözlükler, ansiklopediler, tefsîr, hadis, fıkıh, kelam, felsefe, tarih, tasavvuf ve ilgili diğer kitaplardan yararlanılmıştır. Maddeler yazılırken prensip olarak önce sözlük anlamı, sonra terim ve Kur’ân’daki anlamı verilmiştir. Herhangi bir kavram işlenirken konu içerisinde yer alan diğer kavramlar, ayrıca müstakil bir madde olarak ele alındığına işaret olmak üzere, koyu olarak yazılmıştır. Birden fazla kavram ile ifade edilen içerikler, aynı kökten gelen farklı kelimeler veya birbiriyle yakın ilişkili kavramlar bir maddede yazılmış ve diğer kavramlar bu maddeye atıfta bulunulmuştur. Maddeyi kimin yazdığını belirtmek amacıyla her maddenin sonuna parantez içerisinde o maddeyi yazanın ad ve soyadının ilk harfi yazılmıştır.
Diyanet İşleri Başkan Yardımcısı
Doç. Dr. Fikret KARAMAN (F.K.)
Din İşleri Yüksek Kurulu Üyeleri;
Doç. Dr. İsmail KARAGÖZ (İ.K.)
Dr. İbrahim PAÇACI (İ.P.)
Din İşleri Yüksek Kurulu Uzmanları;
Dr. Mehmet CANBULAT (M.C.)
Dr. Ahmet GELİŞGEN (A.G.)
İbrahim URAL (İ.U.) Çalışmamızın; dinimiz, ülkemiz ve halkımız için yararlı olmasını yüce Allah’tan temenni ederiz.
Yazarlar
Ankara
http://www.diyanet.gov.tr/turkish/basil ... ramlar.asp?