sufiforum.com https://sufiforum.com/ |
|
KUR’AN’I ANLAMADA ODAK KAVRAMLARIN BİLİNMESİNİN ÖNEMİ https://sufiforum.com/viewtopic.php?f=120&t=265 |
1. sayfa (Toplam 1 sayfa) |
Yazar: | arsiv [ 01.01.09, 17:39 ] |
Mesaj Başlığı: | KUR’AN’I ANLAMADA ODAK KAVRAMLARIN BİLİNMESİNİN ÖNEMİ |
KUR’AN’I ANLAMADA ODAK KAVRAMLARIN BİLİNMESİNİN ÖNEMİ ÜZERİNE ANALİTİK BİR DEGERLENDİRME Dr. Hasan YILMAZ* * Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Tefsir Anabilim Dalı (e-posta: hasyil70@atauni.edu.tr). ÖZET Bu makale, Kur’ân’ı anlamada odak kavramların bilinmesinin önemi üzerine analitik bir degerlendirmeyi kapsamaktadır. Arastırmanın temel hedefi modern dönem Kur’ân tefsirinde kavramların önemini vurgulamaktır. Zira Kur’ân, ilahi mesaj ve dünya görüsünü kelimelerle anlatmaktadır. Anahtar Kelimeler: Tefsir, Anlam, Anlama, Odak kavram, Anahtar kelime. ABSTRACT An Analitic Evaluation On The Importance of Knowing Focus Concepts in Understanding Qur’an This article contains an analitic evaluation on the importance of knowing focus concepts in understanding Qur’an. The basic purpose of investigation is to emphasize importance of concepts in the Qur’an interpretation modern age. Because the Qur’an tells divine message and world-view with words. Key Words : Interpretation, Meaning, Understanding, Focus concept, Keyword. Giris Bilindigi üzere herhangi bir metni anlama ve yorumlamada odak kavramların bilinmesi çok önemli bir husustur. Kutsal metin ve dini nassların anlamlandırılması sürecinde ise kavramların anlasılması diger metinlere göre daha büyük bir önem arz etmektedir. Zira kutsal metinlerin gönderildigi insanlara vermek istedigi mesaj, varlık ve evrene bakısı kavram kalıpları içerisinde takdim edilmektedir. Baska bir ifadeyle, dildeki sonsuz mu’cize olan ilahi mesaj tüm muhataplarına kavram örgüsü içinde sunulmaktadır. Kavramlar objektif dıs dünyaya ait nesnelerin zihindeki tasavvurları1 olup, içerikleri çok çesitli ve zengin anlam katmanlarına sahip birer mana kozasını çagrıstırmaktadır. Bu sebeple Kur’ân’ın kainat tasavvurunu dogru bir biçimde anlayabilmek için ilgili mana kozaları ve Kur’ânî siyakta kazandıkları anlam alanlarını sahih olarak belirlemek gerekmektedir. Ayrıca bu hususta ifade edilmesi gereken çok önemli bir nokta sudur: Kur’ân’da kullanılan kelime ve kavram hazinesi geçtikleri ayetlerde temel sözlük anlamlarından farklı olarak çesitli yan anlamlara da delalet etmektedir. Bazı kelimeler, Kur’ân’ın düsünce sistemi içerisinde esas sözlük anlamlarından daha kuvvetli izafi manalar ve yepyeni içerikler kazanmaktadır2. Dolayısıyla bu kavramları sadece Arap dili ve gramer kaidelerine dayanarak anlamlandırmak isabetli bir yöntem olmayacaktır. deal bir anlamada ilgili kelimelerin Kur’ân bütünlügü çerçevesinde kazandıgı anlam alanlarını göz önünde bulundurmanın tefsir metodolojisi açısından bir gereklilik oldugu kanaatini tasımaktayız. Kur’ân metnini anlamlandırma etkinliginde bulunacak olan müfessir, Kur’ân’ın odak kavram ve anahtar kelimelerinin degisik baglamlarda çesitli mana içerikleri kazandıgını çok iyi bilmelidir. Aksi takdirde yorumcu, çesitli siyakta farklı anlamlara delalet eden Kur’ân kelimelerine, zengin mana içeriklerine dikkat etmeden her geçtigi ayette aynı veya benzer anlamları yüklemesi suretiyle isabetsiz bir tutum sergilemis olacaktır. Bu sebeple söz konusu hatayı veya yanlısı yapmamak için yorum etkinliginde sahih anlamlandırma kriterlerine dayanılması bir zorunluluktur. Ayrıca bu noktada bütünüyle öznel anlamaları azaltabilecek nitelikte geleneksel yorum külliyatı ve metotlarıyla birlikte çesitli yeni yorum yöntemlerine hala ihtiyaç bulunmaktadır. Çünkü yorum faaliyeti kesintisiz devam edecek olan bir süreçtir. Dolayısıyla yeni yöntem arayısları çok büyük bir önem arz etmektedir. I. Kur’ân’ı Anlamada Metodoloji Sorunu Yeni yorum arayısları, slam tefsir külliyatına daha bir zenginlik katacak ve dinamizm getirecektir. Kur’ân’a ve tefsir ilmine uygulanan klasik anlama metodolojilerinin gelistirilerek zenginlestirilmesi; eksik ya da yetersiz olarak görülen yönlerinin tespit edilerek giderilmesi; böylece Kur’ân metninin sahih bir biçimde anlasılmasının geregi3 gayet açıktır. Bu çerçevede sonuçta Kur’ân yorumunda objektif alan genisleyecek bununla birlikte isabetli olmayan sübjektif yorum alanı ise daralacaktır. Böylece Kur’ân tefsirinde nesnel alana öznel alandan daha fazla yer verilecektir. Tarihsel süreçte Kur’ân yorumu alanında gelistirilerek uygulanan geleneksel tefsir yöntemlerinin günümüzde yeterli bir düzeyde bulundugunu ifade etmek isabetli bir yaklasım tarzı olmayacaktır. Söz konusu eksiklik veya yetersizligin kanaatimize göre çok önemli bir sebebi metodoloji arayıslarının slam dünyasında gündeme geç gelmesi ve bu alanda yapılan arastırmaların hem nitelik hem de nicelik olarak ideal bir seviyeye henüz ulasamamıs olmasıdır. Bu konuda seviyenin ve kalitenin artması Kur’ân’ın dogru bir biçimde anlasılmasına çok önemli bir açılım saglayacaktır. Binaenaleyh bu noktada gerçeklestirilen metodoloji arayısları çogaldıkça nitelik ve kalite de gelecektir. saret etmeye çalıstıgımız söz konusu yeni yaklasımlar birtakım metodoloji sorunlarını da beraberinde getirecektir. Kur’ân’ın yorumlanmasında bir yöntem arayısının ifadesi olan bu ve benzeri çabaların sorunlarını da yine yöntem eksikligine veya yetersizligine indirgemek mümkündür. İslam te’vil geleneginde günümüze kadar ortaya konulan uygulamaların bünyesinde birtakım yetersizlik ve yöntem hatalarının bulunabilecegini kabul etmekteyiz. Ancak her seye ragmen bu yetersizliklerin giderilmesi ve Kur’ân üzerine yapılan incelemelerde benimsenmesi gereken yöntemlerin belirlenmesi ilgili metodoloji arayıslarının katkısıyla mümkün olacaktır. Zira bu alanda yapılan veya yapılacak olan nitelikli arastırmalar Kur’ân yorum mirasına çok önemli birer katkı olarak degerlendirilmelidir. Bütün bunlarla birlikte önemine dikkat çekmeye çalıstıgımız Kur’ân’ı anlamlandırma ve yorumlama etkinligi sorunu günümüzde hala birçok arayısı4 gerekli kılmaktadır. Bunlardan her birini nitelik, mahiyet ve nicelik açısından inceleyerek çözüm üretmedikçe bir bütünlük içinde Kur’ân’ı anlamak oldukça zor görünmektedir. Bunun için söz konusu sorunların öncelikle belirlenerek çözüm öneri ve tekliflerinin ortaya konulmasında çok büyük bir yarar bulunmaktadır. Kur’ân metninin sahih bir biçimde yorumlanabilmesine imkan vermek için yeni yöntemlerden de istifade edilmesi5 yorum sürecine bir zenginlik katacaktır. II. Kur’ân Kavramlarını Açıklama Yöntemi Bu baglamda Kur’ân kavramlarını anlamlandırmak isteyen müfessir, ilgili lafızların anlam katman ve delalet yönlerini göz önünde bulundurmalıdır. Kur’ân lafızlarında var olan mana akısının önünü kapatmamalı; bunları sınırlayarak daraltmamalı; bilakis ilgili lafzın delalet alanını elverdigi oranda genis tutmalı; nihayet lafzın delalet etmesinin muhtemel oldugu manaları en son sınırına kadar götürmelidir. Kur’ân’ın Arap dili gibi çok zengin beseri ve tarihsel bir dil ile nazil oldugu evrensel gerçegi göz önünde bulundurulmalıdır. Bu hususta ayrıca Kur’ân dili Arapça’nın sentaktik, lengüistik, semantik alan ve delalet keyfiyetlerine, açıklama etkinliginde çok dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede Arap dilindeki çokanlamlılık boyutları da gözden uzak tutulmamalıdır6. Bütün bu hususlar Kur’ân metnini açıklama ve yorumlama etkinliginde dikkate alınması gereken ilkelerdir. Önemine vurguda bulunmaya çalıstıgımız bu noktada Kur’ân’ı anlamak için slam düsünce geleneginde gelistirilerek uygulanan beyani yönelisleri, dil ilimlerini ve yorum mirasını çok iyi bir biçimde kavramak gerekmektedir. Önemine isaret etmeye çalıstıgımız bu ilimler içsellestirilerek özümsenmeli, pratik bir deger ve kullanım alanına dönüstürülerek daha iyi bir seviyeye kavusturulmalıdır. Bu veriler, Kur’ân kavramlarının degismeyen ve degisken çesitli anlamlara delalet etme yönlerini belirlemede, kelimelerin seçiklik ve açıklık7 keyfiyetlerini tespit etmede vazgeçilemeyecek bir ilimler bütünü olarak addedilebilir. Yeni durum ve yaklasımlarla ayetler arasında derin münasebet baglantılarını kurarken her zaman su temel te’vil metodolojisi ilkesine riayet edilmelidir: Kur’ânî lafzın Arapça olarak delalet yönünün elverisli bulundugu temel anlam alanı çerçevesinin dısına çıkmamak; kesin bir karine bulunmadan apaçık esas manadan uzaklasmamak; nihayet zorlama ve asırı yorumlara8 bir tefsir etkinliginde yer vermemek... Ayrıca Kur’ânî lafızların nazil oldugu dönemdeki kullanım biçimi ve temel mana alanının dısına çıkılmamasına çok büyük bir özen gösterilmelidir. Bu konuda lafızların esas sözlük mana ve içeriklerinin yorum sürecinde göz önünde bulundurulmasının bir gereklilik oldugu açıktır. Kur’ân kavramlarının genel mana çerçevesini zorlayacak olan böyle bir açıklama ve yorumlama teknigi; Kur’ân-ötesi degil, Kur’ân-dısı veya daha açık bir deyisle, Kur’ân’dan baska bir sey olacaktır. O halde Kur’ân kelimelerinin manaya delalet imkanlarını, çok-anlamlılık9 yönlerini ve lafızlara yüklenecek delaletleri uygun olan en son mana sınırına kadar tasımak gerekmektedir. Bunlar yapılırken Kur’ân lafızlarının etimolojik, semantik alanı ve manaya delalet çerçevesi çok iyi bir sekilde tespit edilmelidir. Tefsir etkinligi çesitli anlamlandırma yönelislerinin uygun olan delalet çerçevesi dısına çıkamayacakları10 ve yorum bakımından lafzın elverisli oldugu alanı tasamayacakları daha nesnel bir alan olmalıdır. Bir metnin en uygun bir biçimde anlamlandırılmasında odak konumda bulunan temel anlamlı birim, kelime ve kavram hazinesidir. En uygun ve objektif anlamlandırma alanı ise lafızların onayladıgı alandır. Bunun ötesi ise bir asırılık ve zorlamadır. Asırı ve zorlama bir te’vildir. Daha açık bir deyisle, ilgili lafza yepyeni bir delalet imkanı ve mana içerigini yüklemektir. Lafızların onaylamadıgı ve imkan vermedigi bir kavramsal alan, sahih anlam alanı olmayacaktır. Anlamlandırma ve yorumlama etkinligi ne kadar nesnel kıstaslara dayanıyor ise söz konusu anlam o oranda sahih olup, lafzın temel sözlük anlam dünyası ile örtüsen bir anlam demektir. Bir diger ifadeyle, gerçek anlamları bünyesinde barındıran, mantuk ve mefhumunda tasıyan yegane metinsel araç ise lafızlardır. Buraya kadar ifade etmeye çalıstıgımız söz konusu izafiligi önlemek veya en az bir düzeye indirgemek için Kur’ân kavramlarının mana içeriklerinde fikir birligine varmak ve ortak bir dil ile dini terminoloji gelistirmek düsüncemize göre bir gerekliliktir11. Aksi takdirde, kaçınılmaz olarak ortaya çıkacak kavram kargasası ve buna baglı olarak düsünce herc-ü merci, lafızların anlam açıklıgında fikir birligi olusturuluncaya kadar devam edecektir. Bunun için anahtar kelimeler ve odak kavramlara üzerinde fikir birligine varılan anlamları yüklemenin bir zorunluluk oldugunu ifade etmek mümkündür. Nihai tahlilde, bu kavramların mana içerikleri üzerindeki konsensüs için Kur’ân’ı anlamlandırmak isteyen bilim adamları ve yorumcuları arasında temeli kavram analizine dayalı çok güçlü bir diyaloga hala ihtiyaç bulunmaktadır12. III. Kur’ân’ı Anlamada Odak Kavramların Önemi Bilindigi üzere bir dil manzumesinin kavramları, dünya görüsü ve düsünce sistemleri açısından çok önemli olup, cümlenin en küçük anlamlı iletisim unsurlarıdır. Çünkü bunlar insanlar arasında genel olarak iletisimi simgeleyen bir dil dizgesinin anlamlı en küçük yapı tasları olup, bütün bir dünya görüsünün en özlü bir sekilde anlatım biçimidir. Bu anahtar kelimeler ve odak kavramlar iç dünyaların dısa vuruldugu inanç, duygu ve beklentilerin diger insanlarla paylasılmasında en önemli anlasma vasıtalarıdır. Bundan dolayı ilgili semboller, insanoglunun bireysel ve sübjektif varlık alanından objektif varlık alanına, yani iç dünyadan dıs dünyaya geçerek kendisini diger insanlara ifade etmesini saglayan en temel iletisim araçlarıdır. Kelimeler, öznel düsüncelerin sembollere dönüserek, nesnel dünyaya yansıtıldıgı anlamlı göstergelerdir. Bu anlamda kelimelerin reel dıs dünyayı algılamada belirleyici ve yardımcı en temel unsurlar oldugunu belirtmek mümkündür. Anlama, anlatma ve anlasmanın odak noktasında kelimeler yer almaktadır. Anlamın temelinde daha önce degindigimiz üzere lafızlar bulunmaktadır. Çünkü lafızlar makalenin ilgili yerinde daha önce atıfta bulundugumuz üzere, çesitli anlamların elde edilerek istinbat edildigi en temel cümle birimidir. Bir baska ifadeyle kelimeler, aynı zamanda düsündüklerimizi, inandıklarımızı ve istediklerimizi diger insanlarla paylasmanın en basta gelen esas ögeleridir13. Binaenaleyh kendi kavram dünyasını, kavramlarla düsünebilme yetenegini insa edememis kültür ve medeniyetler kalıcı olamazlar. Bunun için öncelikle dil manzumesinin kavram dünyasını ortaya çıkarma ve ortak terminoloji gelistirmenin bir gereklilik oldugunu ifade etmek mümkündür. Ancak en az insa edilip olusturulmaları kadar kelimelerin hakiki delalet alanlarıyla dogru olarak kullanılmaları da çok önemli bir gerçektir. Asırlar öncesinde insa edilmis kavramların mana açıklıklarının doldurulabilmeleri ise, insa edildikleri her türlü siyakın çok iyi bilinmesine baglı14 bir realite oldugunu burada vurgulamak mümkündür. Kur’ân metninin dogru bir biçimde anlasılabilmesi için Kur’ân dili Arapça’nın tenzil-öncesi dönemdeki genel durumunu ve bir dil manzumesini bagımsız olarak düsünemeyecegimiz sosyo-kültürel dinamik bünyeyi15 çesitli yönleriyle analiz etme geregi ısrarla tekrar edilmeye deger bir noktadır. Kur’ân metni bazı kavramların tabii semantik degisim ve anlamsal evrimlerine çok olumlu katkılarda bulunarak kelimelere yukarıda vurgulamaya çalıstıgımız üzere yepyeni izafi anlamlar kazandırmaktadır16. Kur’ân kelimelerinin anlamlarını tespit ederken içerisinde yer aldıgı kavramsal iliskiler17 sistemini; yakın ve karsıt anlamlılarını; metin-içi ve metin-dısı çesitli anlam karinelerini18 çok iyi biçimde anlama zorunlulugu bulunmaktadır. Kur’ân nüzul-dönemi öncesi Arab’ın hiç bilmedigi fikirleri anlatmak için yepyeni kavramsal örgüler icat etmedi19. Kanaatimize göre semantik gelisim süreci kullanılan kavram agında degil, içerik ve mana alanlarında meydana gelmistir. Bir diger deyisle kavramsal degisim, lafızların dall veya kullanılan ham madde boyutunda degil, medlul veya delalet alanı yönünde gerçeklesmistir. Bundan dolayı tarihin belirli bir kesitinde vahyedilen ‘apaçık ve anlasılır Arapça Kur’ân vahyinin’20 sahih bir biçimde anlasılabilmesi için genelde tenzil-dönemi öncesine özgü sosyo-kültürel dinamik bünyenin; özelde ise ‘Arapça Kur’ân’21 vahyinin nüzulüne her yönüyle tanıklık eden ilk muhatapların dünya görüslerinin; toplumsal göreneklerinin22 çok iyi bilinmesinin önemli bir husus oldugu da asikardır. Arastırma konusuyla alakalı yararlı buldugumuz bir diger metodik23 ilkeyi de su sekilde belirtmek mümkündür: Kur’ân’ı anlamada Allah, insan, dünya, ölüm, ahiret, iman, takva, rahman, rahmet, Rab, ibadet, dua, sünnetullah, kelimetullah, ed- Din, slam, tevekkül, tefekkür, adalet, sulh, hilm, tevbe, tevhid, ihsan, ma’ruf, akıl, kalb, zikir, sükür, hamd, el-Kitab, furkan, affetme, kavm, millet, emir, sura, sefaat, hayr, mal, el-birr, hikmet, sıdk, gayb, ilim, hidayet, felah, cennet, salah, hüküm, ameli salih, hak, sabır, gaflet, hasyet, cihad, azab, nur, zulmet, ahid, misak, fıtrat, yaratma, denge, zaman, inkar, küfür, zulüm, günah, ser, heva, nefs, sirk, nifak, cehennem, batıl, fısk, fitne, fesad, hüsran, fücur, fahsa, münker, dalalet, cehalet ve benzeri kavramların çok önemli bir yeri oldugunu vurgulamak bir zorunluluktur. Kur’ân tefsirinde bu odak kavram ve anahtar kelimelerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. lgili kavramların analiz ve yorumları yapılarak anlam alanları sahih bir biçimde tespit edilmelidir. IV. Ayetleri Anlamlandırmada Odak Kavramlar Kur’ân kavramlarını, öncelikle yer aldıgı ilgili ayetler çerçevesinde bundan sonra da Kur’ân vahyinin külli manzumesi ve tüm muhataplarına sunmak istedigi dünya görüsü içerisinde anlamlandırmanın bir gereklilik oldugunu belirtmek lazımdır. Çünkü bazen cümlenin tamamlayıcı unsurlarından herhangi biri degerlendirmeye alınmadıgı takdirde varılan veya varılacak sonuç, Kur’ân’ın o bölümde vermek istedigi fikirlerden az çok farklı ya da karsıtı bir düsünce olabilir. Bu itibarla Kur’ân kavramlarını anlamlandırırken, öncelikle ilgili siyak ve ayet bazında anlatılanları tespit etmek bir zorunluluktur. Bir ayet grubunun, delalet ettigi mana alanı ve ibare bütünlügünden kavramların koparılarak tamamen farklı bir gayeye hizmet ettirilmesi isabetli bir yaklasım tarzı olmayacaktır. Zira bu ve benzeri bütünlük ilkesinden kopuk olan parçacı yaklasım biçimleri Kur’ân’ın ilgili ayet grubu çerçevesinde hiç kastetmedigi çok farklı bir sonuca götürebilir. Kur’ân kavramlarını anlama etkinliginde bu noktaya gereken önem verilerek bütün-parça veya parça-bütün münasebeti kurulmalıdır. Bu husus günümüzde gelistirilerek Kur’ân’a ve tefsir ilmine uygulanmaya çalısılan hermenötik/yorumbilimi24 yönteminin agırlıkla üzerinde durdugu odak konuları arasında yerini almaktadır. Nitekim kendi dogru, mezhebi gerçek ve ön-anlamalarını Kur’ân’a onaylatmaya çalısanların kavramları çogunlukla ilgili ayet grubu çerçevesinden kopararak yorumlamaya çalıstıkları bir vakıadır. Bu baglamda ‘su ayet veya ayetin su bölümü bizim görüsümüzün dogrulugunu gösterir’; yahut ‘su kelimeden söyle bir hüküm istinbat edebiliriz’ ve benzeri ifadeleri bütünlükten uzak parçacı yaklasım biçiminin ürünü düsünceler olarak degerlendirilebilir. slam düsünce geleneginde ihtilaf olgusunun en önemli amillerinden birinin, önemine isaret etmeye çalıstıgımız genel ve özel sibak-siyak bütünlügünü25 yorum faaliyetinde nazarı dikkate alamama hatası oldugu apaçık bir biçimde ortadadır. Degerlendirme ve Sonuç Kur’ân-ı Kerim evrensel ve ilahi hitabını tüm muhataplarına kelimelerle anlatmaktadır. Dolayısıyla Kur’ân’ın dünya ve insan hakkında görüsünü ortaya çıkarması bakımından vazgeçilemez yapı tasları mesabesinde olan kelimelerine, odak kavramlar26 denilmektedir. Modern psikolojide kelimelerin sahip olabilecegi çagrısım gücü ve psikolojik etkiden söz edilmektedir. Kelimeler kupkuru topraklara düsen yagmur damlaları gibi ruhları etkilemekte ve canlandırmaktadır. Bu anlamda dikkatle seçilmis kelimelerde öylesine bir ima gücü vardır ki o kelimeleri algılamaya çalısmak bize ilgili esyanın kendinden daha canlı ve güçlü fikirler ilham etmektedir, yani kavramlar çok karmasık bir halde girift ve toplumsal-kültürel varlıklardır27. Daha önce belirtildigi üzere herhangi bir metni anlama ve anlamlandırma etkinliginde kavramların bilinmesinin çok önemli bir ilkedir. Bu husus, dini nasslar için diger beseri metin ve ürünlere göre daha büyük bir öncelik arz etmektedir. Kelimelerin dıs dünyayı algılamada etkin dilsel araçlardır. Bir baska ifadeyle kelimeler, hissettiklerimizi, inandıklarımızı baskalarıyla paylasma ve nesnel kılmanın temel ögeleridir. Çünkü kavramlar insanoglunun en önemli iletisim vasıtalarıdır28. Kur’ân’ın dogru bir biçimde anlamlandırılmasının, bir bakıma kullandıgı odak kavramlar ve anahtar kelimelerinin sahih olarak anlasılmasına baglı oldugu29 evrensel gerçegini burada vurgulamak mümkündür. 1 Klasik mantık disiplini açısından kavramın tanımı ve kavramlar-arasındaki çesitli iliskiler sistemiyle ilgili genis bilgi için bkz. Öner, Necati, Klasik Mantık, A.Ü..F.Yay., 5.bsk., Ankara-1986, s. 14-21; krs.a.mlf., “Kavram”, Felsefe Yolunda Düsünceler içinde, M.E.B.Yay., stanbul-1995, s. 118-124. 2 Bkz. Izutsu, Toshihiko, Kur’an’da Allah ve 3nsan, çev. Süleyman Ates, Yeni Ufuklar Nesr., stanbultsz., s. 5-11 (Çevirenin Önsözü), 18-25, 26-32; krs. a.mlf., God and Man in the Koran-Semantics of the Koranic Weltanschauung, The Keio Institute of Cultural and Linguistic Studies Press., Tokyo- 1964, s. 15-17, 18-20. 3 Koç, Turan, “Kur’an Dili Açısından Söz–Anlam liskisi”, Kur’an ve Dil–Dilbilim ve Hermenötik– Sempozyumu, 17-18 Mayıs 2001, Y.Y.Ü..F., Van-2001, s. 19-20; Kırca, Celal, “Kur’an’ı Anlamada Dil Problemi”, Kur’an Mesajı, 1998/9, s. 34-35. 4 Daha genis bilgi için bkz. Paçacı, Mehmet, “Anlama (Fıkh) Usulüne Dair”, 3slami Arastırmalar, 1995, 8/2, s. 85-87; Kırca, 3limler ve Yorumlar Açısından Kur’an’a Yönelisler, Tugra Nesr., stanbul-1993, s.294-295; Albayrak, Halis, Kur’an’ın Bütünlügü Üzerine–Kur’an’ın Kur’an’la Tefsiri, Sule Yay., 2.bsk.,İstanbul-1993, s. 50-52, 56, 84; a.mlf., Tefsir Usulü–Yöntem, Ana Konular, İlkeler, Teklifler, Sule Yay., İstanbul-1998, s. 11-13, 123-129; Özsoy, Ömer, Sünnetullah–Bir Kur’an İfadesinin Kavramlasması, Fecr Yay., Ankara-1994, s. 15, 27-32; Serinsu, Ahmet Nedim, Kur’an Nedir?– 3nsanın Anlam Arayısı, Sule Yay., 2.bsk., stanbul-1999, s. 11-17, 23-28; a.mlf., Kur’an’ın Anlasılmasında Esbab-ı Nüzul’ün Rolü, Sule Yay., İstanbul-1994, s. 27-57, 156-171; Görmez, Mehmet, Sünnet ve Hadisin Anlasılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu, T.D.V.Yay., Ankara-1997, s. 137 vd.. 5 Ebu Zeyd, Nasr Hamid, Mefhumu’n-Nass–Dirase fi ‘Ulumi’l-Kur’an, Kahire-1990, s. 27 vd., 271; krs.a.mlf., 3lahi Hitabın Tabiatı–Metin Anlayısımız ve Kur’an 3limleri Üzerine, çev. M. Emin Masalı, Kitabiyat, Ankara-2002, s. 21, 47 vd., 291. 6 Daha genis bilgi için bkz. el-Gazali, Ebu Hamid, 3hyau ‘Ulumi’d-Din, Daru hyai’l-Kutubi’l-‘Arabiyye, Beyrut-tsz., I, 99, 290; ez-Zerkesi, Bedruddin Muhammed b. ‘Abdillah, el-Burhan fi ‘Ulumi’l-Kur’an, tahk. Muhammed Ebu’l-Fadl brahim, Daru’l-Ma’rife, 2.bsk., Beyrut-tsz., II, 154, 169-170; bn ‘Asur, Muhammed et-Tahir, Tefsiru’t-Tahrir ve’t-Tenvir (Mukaddimetu’t-Tahrir ve’t-Tenvir), ed-Daru’t- Tunusiyye li’n-Nesr, Tunus-1984, I, 34, 95-97; Kılıç, Sadık, “En deal Tefsir En Gerçekçi Tefsirdir”, 3slam’da Sembolik Dil içinde, nsan Yay., stanbul-1995, s. 27-48; a.mlf., “Dil ve nsanın Tarihselligi Baglamında Dini Metin”, Kur’an ve Dil–Dilbilim ve Hermenötik-Sempozyumu, 17-18 Mayıs 2001, Y.Y.Ü..F., Van-2001, s. 95-105; Eroglu, Ali, Tarihte Tefsir Hareketi ve Tefsir Anlayısları, Ekev Yay., Erzurum-2002, s. 123-136; Hacımüftüoglu, Nasrullah, “Kur’an’ı Yorumlamada Dilin Gücü: Dil, Edebiyat ve Edatlar Baglamında Bazı Ayetlerin Hermenötik Analizi”, Ekev Akademi Dergisi-Sosyal Bilimler, 2001/2, s. 7-31; nam, Ahmed, “Hermenötik’in Anlam Dünyamızdaki Tekabülleri: Mana, Te’vil ve Tefsir”, Kur’an ve Dil-Dilbilim ve Hermenötik-Sempozyumu, 17-18 Mayıs 2001, Y.Y.Ü..F., Van-2001, s. 81-92; sler, Emrullah, “Secde Kelimesi ve Türkçeye Çeviri Sorunu”, 3slamiyat, 1998, 1/3, s. 105-115; a.mlf., “Fitne Katilden Beter mi?–Fitne Kelimesi ve Türkçeye Çeviri Sorunu”, 3slamiyat, 1999, 2/2, s. 137-153; a.mlf., “Çokanlamlılık, Anlam Daralması ve Kur’an’ın Türkçe Çevirilerinde Yapılan Yanlıslar”, Kur’an ve Dil-Dilbilim ve Hermenötik-Sempozyumu, 17-18 Mayıs 2001, Y.Y.Ü..F., Van-2001, s. 385-397; Kur’an-ı Kerim Tefsiri 3stisari Toplantı Notları, 11-12 Haziran 1994, D..B.Yay., Ankara-1995, s. 7 vd.; Demir, Sehmus, Kur’an’ın Yeniden Yorumlanması-Batı’yla Münasebetin Kur’an Yorumuna Yansımaları, nsan Yay., stanbul-2002, s. 118-127, 150-160; Erten, Mevlüt, Nass-Yorum 3liskisi, (Basılmamıs Doktora Tezi), A.Ü.S.B.E., Ankara-1998, s. 49-50, 68-80. 7 Günümüzde yogun olarak yasanan kavram kargasasına düsmemek için ilgili kavramın seçikligi ile açıklıgının, her zaman herkeste aynı olan yönü ile hem fertlere hem zamana göre degisen yönünün bilinmesi ve maksudun, muhataplara iletilmesi açısından çok önemli bir husustur. Binaenaleyh bir kavramda degismeyen onun seçikligi, degisen ise açıklıgıdır. Bkz. Öner, “Kavram”, s. 118-119. 8 Bkz. bn ‘Asur, I, 44-45. 9 Dilbilim ve Anlambilimi açısından çok-anlamlılık olgusu hakkında bkz. Aksan, Dogan, Anlambilimi ve Türk Anlambilimi (Ana Çizgileriyle), A.Ü.D.T.C.F.Yay., Ankara-1971, s. 76 vd.; Kur’an kavramlarındaki çok-anlamlılık/el-Vucuh boyutlarına dair genis bilgi için bkz. ez-Zerkesi, I, 102-103; sler, “Çokanlamlılık, Anlam Daralması ve Kur’an’ın Türkçe Çevirilerinde Yapılan Yanlıslar”, s. 385- 397; Cerrahoglu, smail, Tefsir Usulü, T.D.V.Yay., 5.bsk., Ankara-1985, s. 184-186; Çetin, Osman, “Kur’an’da Vucuh ve Nezair”, Diyanet Dergisi, 1989, XXV/3, s. 97-106; Turgut, Ali, Tefsir Usulü ve Kaynakları, .F.A.V.Yay., stanbul-1991, s. 201 vd.; Eroglu, Kur’an Tarihi ve Kur’an 3limleri Üzerine, Ekev Yay., Erzurum-2002, s. 264-268; Gezgin, Ali Galip, Tefsirde Semantik Metod ve Kur’an’da ‘Kavm’ Kelimesinin Semantik Analizi, Ötüken Nesr., stanbul-2002, s. 145-146, 150-153, 164-167. 10 bn ‘Asur, I, 95-97; el-Huli, Emin, Kur’an Tefsirinde Yeni Bir Metod, çev. Mevlüt Güngör, Kur’an Kitaplıgı Yay., stanbul-1995, s. 84-90; Kur’an-ı Kerim Tefsiri 3stisari Toplantı Notları, s. 76-77, 96, 154-156. 11 Daha genis bilgi için bkz. Yılmaz, Hasan, Kur’an Kelime ve 3fadelerini Anlamada Kavram Tefsiri ve Semantik Analiz Yöntemi, (Basılmamıs Doktora Tezi), A.Ü.S.B.E., Erzurum-2003, s. 109-126. 12 Kırca, “Kur’an’ı Anlamada Dil Problemi”, s. 38-42, 54-60. 13 Condon, John C., Kelimelerin Büyülü Dünyası-Anlambilim ve 3letisim, çev. Murat Çiftkaya, nsan Yay., 2.bsk., stanbul-1998, s. 35, 129-130; Palmer, F.R., Semantik-Yeni Bir Anlambilim Projesi, çev. Ramazan Ertürk, Kitabiyat, Ankara-2001, s. 31-43, 75 vd.. 14 Özler, Mevlüt, 3slam Düsüncesinde Ehl-i Sünnet Ehl-i Bid’at Adlandırmaları, Ekev Yay., Erzurum- 2001, s. 7-8. 15 Ebu Zeyd, Mefhumu’n-Nass, s. 27 vd.; krs. a.mlf., 3lahi Hitabın Tabiatı, s. 19-20, 47 vd. 16 Bkz. Ullmann, Stephen, Semantics–an Introduction to the Science of Meaning, Basil Blackwell Press., New York-1964, s. 54-55; Palmer, s. 15, 48; Guiraud, Piérré, Anlambilim, çev. Berke Vardar, Multilingual Yay., 3.bsk., stanbul-1999, s. 42; Aksan, s. 55, 59-60; Vardar, Berke ve digerleri, Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlügü, A.B.C.Kitabevi Yay., 2.bsk., stanbul-1998, s. 224. 17 Condon, s. 132-135; es-Sa’ran, Mahmud, ‘Ilmu’l-Luga, Mensuratu Haleb, Dımesk-1994, s. 263 vd.. 18 Dil-dısı göstergeler ve dil-ötesi siyak (siyaku’l-hal, context of situation) hakkında genis bilgi için bkz. es-Sa’ran, s. 310-313. 19 Özsoy, Sünnetullah, s. 26, 33-34. 20 Daha genis bilgi için bkz. el-Huli, s. 80-90; bn ‘Asur, I, 18-20; Cebeci, Lütfullah, “Kur’an’ın Anlasılmasına Dogru”, Kur’an Sempozyumu , Zaman Gazetesi Yay., stanbul-1989, s. 143 vd.; Simsek, M. Said, Günümüz Tefsir Problemleri, Kitap Dünyası Yay., Konya-tsz., s. 28 vd.; Kırca, 3limler ve Yorumlar Açısından Kur’an’a Yönelisler, s. VIII, 2, 290-295; a.mlf., “Kur’an’ı Anlamada Dil Problemi”, s. 34-60; Albayrak, Tefsir Usulü, s. 143-147; Paçacı, “Kur’an’da Dil ve Varlık Alanları”, II. Kur’an Sempozyumu, Bilgi Vakfı Yay., Ankara-1996, s. 123 vd.; Çelik, Ahmet, Kur’an Semantigi Üzerine, Ekev Yay., Erzurum-2002, s. 3. 21 lgili ayetler için bkz. Nahl, 103; Yusuf, 1-2; brahim, 4; Zuhruf, 1-3; Su’ara, 195; Ra’d, 37; Zümer,28; Fussilet, 3, 44; Sura, 7; Ahkaf, 12; Taha, 113; Sad, 29; Duhan, 58. 22 Watt, W. Montgomery, Modern Dünyada 3slam Vahyi, çev. Mehmet S. Aydın, Hülbe Yay., Ankara-1982, s. 47. 23 Daha genis bilgi için bkz. Demir, Sehmus–Yılmaz, Hasan, “Kur’ani Konu, Kavram ve Sure Tefsirine Metodik Bir Yaklasım”, Ekev Akademi Dergisi-Sosyal Bilimler, 2003/14, s. 113-124. 24 Bu kelime Antik dönemde bildirme, açıklama ve çeviri yapma sanatı olarak anlasılmıstır. Binaenaleyh bu yeni yöntemi epistemolojik ve metodolojik açıdan incelemek gerekmektedir. Çünkü hermeneutik yöntemi neticede bir yorumlama sanatı olup, bu yöntemin içerisinde Kur’an’a ve tefsir ilmine uygulanabilecek çesitli yönler bulmak mümkündür. Bu baglamda ilgili yöntemden tefsir arastırmalarında bir anlama ve yorumlama ugrasısı olarak mümkün oldugu oranda yararlanılabilecegi kanaatini tasımaktayız. Fıkıh usulü ve tefsir usulü disiplinlerinin ulastıgı verilerden istifade ederek, modern metotlara kavusmak mümkündür. nsanlıgın tarihsel yürüyüsü bir bakıma hep bir anlama dogru kaymaktadır. nsan teki, “Rabbine dogru bir çırpınıs ile çırpınmaktadır ve O’nunla mülaki olacaktır” (nsikak, 6). Kim bilir belki de o, Rabbine mülaki oldugu zaman insanın anlam arayısı bitecektir. Zira, “sırların açıklanacagı gün,” (Tarık, 9) dür o gün. nsanın mutlak varlıga ulastıgı, her seyin apaçık ve asikar oldugu o günde artık yorumun yorumlamaya medar bir nesnesi kalmayacak, kim bilir belki de bütün mütesabihler, muhkem anlamlara dönüsecektir. Su halde yorum “o güne” kadar; “yevm’ut-telak’a” (kavusma günü) (Gafir, 15) kadar; yani insanın, Tanrı’ya akacagı güne kadar devam edecektir. Bu yöntemin, lahiyat alanında kullanımıyla alakalı daha genis bilgi için bkz. Özcan, Zeki, Teolojik Hermenötik, Alfa Yay., stanbul-1998, s. 5-7, 10-12, 116-118; Göka, Erol-Topçuoglu, Abdullah-Aktay, Yasin, Önce Söz Vardı: Yorumsamacılık Üzerine Bir Deneme, Vadi Yay., Ankara-1996, s. 11-13, 25-28, 43; Göktürk, Aksit, Sözün Ötesi, nkılap Kitabevi Yay., 2.bsk.,İstanbul-1998, s. 104, 116, 189; Gadamer, Hans–George, “Hermeneutik”, Hermeneutik (Yorumbilgisi) Üzerine Yazılar içinde, derl.ve çev. Dogan Özlem, Ark Yay., Ankara-1995, s. 11-28; Kılıç, “Nesnellikle Öznellik Arasında Yorum”, s. 103-114; Albayrak, Tefsir Usulü, s. 131-148; nam, s. 81-92; Demir, s. 117-149, 150-157; Erten, s. 68-80; Özsoy, “Kur’an Hitabının Tarihselligi ve Tarihsel Hitabın Nesnel Anlamı Üzerine”, 3slami Arastırmalar, IX, 1996/1-4, s. 135-143; Gezgin, s. 92-101. 25 Daha genis bilgi için bkz. Albayrak, Kur’an’ın Bütünlügü Üzerine, s. 44-52; Ünver, Mustafa, Kur’an’ı Anlamada Siyakın Rolü-Bütünlük Üzerine, Sidre Yay., Ankara-1996, s. 73, 110-113, 128 vd.; Soysaldı, H. Mehmet, Kur’an’ı Anlama Metodolojisi, Fecr Yay., Ankara-2001, s. 115-158; Rickman, H.P., Anlama ve 3nsan Bilimleri, çev. Mehmet Dag, Etüt Yay., 2.bsk., Samsun-2000, s. 15-17, 18, 118. 26 Bkz. Izutsu, Kur’an’da Allah ve İnsan, s. 32-46. 27 Çelik, Muhammed, Kur’an Kur’an’ı Tanımlıyor, Sule Yay., stanbul-1998, s. 14-16. 28 Bkz. Condon, s. 35, 129; Palmer, s. 31-43, 75-110. 29 er-Ragıb el-Isfahani, Huseyn b. Muahmmed, Mufredatu Elfazi’l-Kur’an, nesr. Safvan Adnan Davudi,Daru’l-Kalem, Dımesk-1992, s. 54-55; Bu hususla ilgili genis bilgi için bkz. Abduh, Muhammed. KAYNAK: Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 22, Erzurum, 2004 228 |
Yazar: | aldemira [ 03.08.13, 16:36 ] |
Mesaj Başlığı: | Re: KUR’AN’I ANLAMADA ODAK KAVRAMLARIN BİLİNMESİNİN ÖNEMİ |
güzel bir çalışmayı almakla çok güzel bir işlev gerçekleştirilmiş. |
1. sayfa (Toplam 1 sayfa) | Tüm zamanlar UTC + 2 saat |
Powered by phpBB © 2000, 2002, 2005, 2007 phpBB Group http://www.phpbb.com/ |