Yesevi Hikmetlerinde "câhil" tanımına 28 yerde rastlanmaktadır.
1 Altmış üçke yaşım yetti öttüm gâfil Hak emrini mehkem tutmay özüm câhil Rûze namâz kazâ kılıp boldum kâhil Yaman izlep yahşılardın keçtim mena
HİKMET-1 Altmış üçe yaşım ulaştı, geçtim gâfil; Hakk emrini sıkı tutmadım, kendim câhil; Oruç-namaz kazaya bırakıp oldum ergin; Kötüyü izleyip iyilerden geçtim işte.
30 Şum dünyağa köngil bağlab kahil boldum İşret birle vaderiğa câhil boldum Bu dünyanı öterini emdi bildim Ya İlâhi afv kılğıl günahımnı
HİKMET-30 Kötü dünyâya gönül bağlayıp ergin oldum, Eğlence ile vâh yazık câhil oldum, Bu dünyânın geçiciliğini şimdi bildim, Ya Allah’ım affeyle günâhımı.
70 Dünya degen azar ermiş akil kullar bîzar ermiş Câhiller birle yâr ermiş dünya salıb keterem
HİKMET-70 Dünyâ diyen huzursuz imiş, akıllı kullar şikâyetçi imiş, Câhiller ile dost imiş dünyâyı bırakıp giderim.
83 Âlimmen dep kitab okur ma'na okmaz Köb ayetning ma'nasını hergiz bilmes Tekebbür men-menlikni dini tutmas Âlim ermes, câhil turur dostlarım a.
HİKMET-83 Âlimim diye kitap okur anlamını bilmez, Çoğu âyetin anlamını asla bilmez, Büyüklenme, ben-benliği dini tutmaz, Âlim değil câhildir dostlarım ey.
88 Dünyâ tefmey raks u semâ urgan câhil Hak yâdını bir dem aytmay yürür gâfil Dervişmen der dünyâ sarı köngli mâyil Dünya üçün raks u semâ urdı dostlar.
HİKMET-88 Dünyâ tepmeden raks ve semâ yapan câhil, Hakk yâdını bir an demeyip, yürür gâfil, Dervişim der, dünyâya doğru gönlü eğilimli; Dünyâ için raks ve semâ yaptı dostlar.
104 Câhil kişi namaz kadrin kaçan bilür Her namazda imân başdın tâze bolur Salât dese gafıl başın burkâb uyur Gâfillikdin ömrin yelge satar bolğay.
HİKMET-104 Câhil kimse namazın kadrini nereden bilir, Her namazda iman baştan tazelenir, “Es-salât” dese gâfil başını örterek uyur, Gâfillikden ömrünü yele satar olmalı.
127 Cefâ çekmey âşık bolmas tıngla gâfil Cefâ çekip sâbir bolğıl bolma câhil Rızâ bolup kulluk kılğan bolur âkil Câhil âdem birbiridin yanmaz bolur.
HİKMET-127 Cefâ çekmeden âşık olmaz, dinle gâfil, Cefâ çekip sabreder ol, olma câhil; Râzı olup kulluk eyleyen olur akıllı, Câhil insan birbirinden ayrılmaz olur.
136 Uşbu sırnı bilmegen câhil kişi Dervişlerni kadrini kaçan bilür Til uçıda ümmetmen deb da'va kılur Mustafa'nıng kadrini kaçan bilür
"Külli muttaki alimen", deb aytdı Rasûl Ey Kul Ahmed, bul hadisni kılgıl kabul Suyri halkı kabul kılmay boldı melul Câhil halkı Pîr kadrini kaçan bilür
HİKMET-136 Bu sırrı bilmeyen câhil kişi, Dervişlerin değerini ne zaman bilir? Dil ucuyla ümmetim diye iddia eder, Mustafa’nın değerini ne zaman bilir?
“Küllü muttaki âlimen” diye söyledi Rasûl, Kul Hoca Ahmed bu hadisi eyle kabul, Savran halkı kabul eylemeyip oldu melûl, Câhil halkı pîr değerini ne zaman bilir?
147 Şeyhman teyu mihrab içre olturğaylar, Halka içre halkğa zahmet yetkürgeyler, Hay u Hu deb sermestliğin bildürgeyler, Andağ câhil kandağ şeyhlik kılar ermiş.
HİKMET-147 “Şeyhim” diye mihrab içre otururlar, Halka içre halka zahmet yetirirler, Hay u Hû deyip sermestliğin bildirirler, Öyle câhil nasıl şeyhlik kılar imiş.
161 Aşıkları daim tiler didarını, Seherlerde gaflet birle yatmas bolur. Nâdânlardın uşbu sırnı pinhan kılıb, Câhillerge aşıkman deb aytmas bolur.
HİKMET-161 Âşıkları daimâ diler dîdârını, Seherlerde gaflet ile yatmaz olur. Nâdanlardan işbu sırrı pinhân kılıp, Câhillere âşıkım deyip söylemez olur.
171 Âlimni tutkıl izzet, kılğıl ikram, Âlimni Kur’an içre öger, dostlar. Âlimler açar cümle müşkülatnı, Câhiller cehlini kim töker, dostlar.
Câhil avam âlim sözin heç tinglemes, Tekme câhil özini heç anglamas. Âlimni Allah amiğe teng eylemes, Her âlim yüz min amiğe yeter, dostlar.
HİKMET-171 Âlimi tut izzet, eyle ikram, Âlimi Kur’an içre öğer, dostlar. Âlimler açar cümle müşkülatı, Câhiller cehlini kim döker, dostlar.
Câhil âvâm âlim sözünü hiç dinlemez, Değme câhil özünü hiç anlamaz. Âlimi Allah âvâma denk eylemez, Her âlim yüz bin âvâma yeter, dostlar.
174 Hak teala buyın algan munda turmas, Câhil kullar özin körer-aybın körmes. Cins-i âdem aşıklıkda dem uralmas, Âşık bolub, didar körüng, dostlarım a.
HİKMET-174 Hakk Teâlâ kokusunu alan burada durmaz, Câhil kullar özünü görür, ayıbını görmez. Cins-i âdem âşıklıkda dem vuramaz, Âşık olup, dîdâr görün, dostlarım ey.
183 Ölse, vale nefsi öler, ruhı ölmes, Sır sözini nâdânlarğa aytsa bolmas. Sır sözini nâdân, câhil kabul kılmas, Bolsa mahal akil kabul kılmadı mu?
HİKMET-183 Ölse, şaşkın nefsi ölür, ruhu ölmez, Sır sözünü nâdanlara söylese olmaz.. Sır sözünü nâdan, câhil kabul kılmaz, Olsa mahal akil kabul kılmadı mı?
193 Şeyhmen teyu zalimlerge hizmet kıldıng, Mülazemet pişe eyleb izzet kıldıng. Nimet berse canıng birle hürmet kıldıng, Câhil bolub zalim sıfat bolmas musan?
HİKMET-193 Şeyhim diye zâlimlere hizmet kıldın, Göz yumarak değerli eyleyip izzet kıldın, Nimet verse canın ile hürmet kıldın, Câhil olup zâlim sıfat olmaz mısın?
203 Aşıkları özi birle bazar kılur, Câhil kullar mü’min könglin azâr kılur. Gâfillerdin Huda, Rasûl bizâr bolur, Hazır bolub, Hak zikrini ayğum kelür.
203 Kul Hoca Ahmed, keçti ümrüng, gâfil bolma, Nefsing sözin kılıban batıl yürme. Cehd etiben tün-kün zinhar câhil yürme, Hazır bolub, Hakk’a kulluk kılğum kelür.
HİKMET-203 Âşıkları özü ile pazar kılar, Câhil kullar mü’min gönlün rahatsız eyler; Gâfillerden Huda, Rasûl bizâr olur, Hazır olup, Hakk zikrini diyesim gelir.
Kul Hoca Ahmed, geçti ömrün, gâfil olma, Nefsin sözünü kılarak bâtıl yürüme; Cehd ederek gece-gündüz zinhâr câhil yürüme, Hazır olup, Hakk’a kulluk kılasım gelir.
204 Kul Hoca Ahmed, uzun tünler uyğak bolgıl, Câhillerdin daim yirak kaça körgil, Közyaşıngnı sarığ yüzge saça körgil, Yaşım saçıb hamd u senâ ayğum kelür.
HİKMET-204 Kul Hoca Ahmed, uzun geceler uyanık ol, Câhillerden daimâ uzak kaça gör, Gözyaşını sarı yüze saça gör, Yaşımı saçıp hamd ve senâ söyleyesim gelir.
210 Uşbu yolğa kirgen talib boldı akil, Gaflet birle küyüb-yanıb bolmas akil. Ümrin zae’ keçürgenler boldı câhil, Işk leşkerin tutub müdam karmak kerek.
HİKMET-210 İşbu yola giren tâlib oldu âkil, Gaflet ile tutuşup yanıp olmaz âkil. Ömrünü zayi geçirenler oldu câhil, Aşk askerini tutup daimâ yoklamak gerek.
211 Bu yollarnı tay kılmayın mürşid bolsa, Fasık, câhil mürîd bolub, kolın alsa. Mundağ ef’al tanla anda merdud bolsa, Mahşergahnı halkı tamam külmek kerek.
HİKMET-211 Bu yolları geçmeden mürşid olsa, Fâsık, câhil mürîd olup, elini alsa. Böyle işler yarın orada reddedilse, Mahşer yeri halkının tamamı gülmek gerek.
220 Nâdan, câhil cem boluban Hay-Hû teyu, Ol gümrâhnı pir kılurlar şeyhim teyu, Şeyhleridin meñe cezbe tegdi teyu, Halka içre mest şuturdek egnerler-â.
HİKMET-220 Nâdan, câhil cem olarak “Hayy-Hû” diye, O günâhkârı pir kılırlar şeyhim diye, Şeyhlerinden bana cezbe değdi diye, Halka içre mest şutur gibi ağnarlar ha.
220 Allah aydı, îmân üyin kılma veyran, Rast kullarnı köñlüdedür Hak-burhan, Köñül buzgan câhillerni süymes Sübhân, Halim bolub, dîdâr körüñ, dostlarım-â.
HİKMET-220 Allah dedi, iman evini kılma viran, Doğru kulların gönlündedir Hakk-burhan, Gönül kıran câhilleri sevmez Sübhân, Halim olup, dîdâr görün, dostlarım ha.
244 Işksızlarnı aklı kûtah, özi gâfil, Sûfimen deb köb laf urar, özi câhil, Hak ışkıda behre algan Hakk’a mâyil, Cânım bilen ışk etagin tuttım menâ.
HİKMET-244 Aşksızların aklı kısa, özü gâfil, Sûfîyim diye çok laf vurur, özü câhil, Hakk aşkından behre alan Hakk’a mâil, Canım ile aşk eteğin tuttum işte.
MÜNÂCAT Zebân-ı hâl ile amânı ayttım Hakikat söz birle câhilni sögtim
MÜNÂCAT Hâl dili ile ben görmezi söyledim, Hakikat söz ile câhili çekiştirdim.
_________________ "Bismillah dep beyan eyley hikmet aytıp Taliblerge dürr ü gevher saçdım mena..."
Hazret-i Pîr-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevî [ Qaddesallahu Teala Sırrahul-Azîz ]
En son yesevihan tarafından 25.03.09, 12:06 tarihinde düzenlendi, toplamda 1 kere düzenlendi.
|