|
073 - MÜZZEMMİL SÛRESİ
Alimlerin icmaı ile Mekkî'dir. Ancak İbn Abbâs'tan "Onların söylediklerine sabret ve yanlarından güzellikle ayrıl. Nimet sahibi olan o yalancıları bana bırak..." (âyet: 10-11) âyetlerinin istisnası rivayet edilmiştir. Sa'lebî, İbn Yesâr ve Mukatil ise "Şüphesiz ki Rabbın senin, gecenin üçte ikisinden az, yarısı ve üçte biri içinde kalktığını bilir..." (âyet: 20) âyetinin Medine'de nazil olduğunu söylemişlerdir.[1] Sûre, Kalem Sûresinden sonra nazil olmuştur.[2] Âyetlerinin adedi, yirmidir. [3]
1- Ey o örtünen (müzzemmil)!
Ayetin nüzul sebebi ile ilgili rivayetler:
1- Hafız Ebu Bekr ibn Amr el-Bezzâr'ın ve Taberani’nin Evsat’ta, Ebu Nuaym’ın Delâil'de, Muhammed ibn Musa kanalıyla (zayıf bir senetle) Câbir'den rivayetinde o şöyle anlatıyor:
Kureyş müşrikleri Dâru'n-Nedve'de bir araya gelip:
"Şu adama öyle bir isim verin ki insanlar onun etrafından dağılsınlar." dediler. Kimisi:
"O bir kâhindir." dediler, diğerleri:
"Ama o bir kâhin değildir." dediler. Kimileri:
"O delidir." dediler. Diğerleri:
"Hayır, o bir deli değildir." dediler. Kimisi de:
"O bir büyücüdür." derken diğerleri:
"Hayır, o bir büyücü de değildir." dediler ve bu minval üzere (bir karara varamadan) dağıldılar. Bu, Hz. Peygamber (sa)'e ulaşınca buna çok üzüldü ve üzüntüsünden elbisesine bürünüp durdu da Cibrîl kendisine gelip "Ey örtüsüne bürünen." (Müzzemmil: 73/1) ve "Ey örtüye bürünen." (Müddessir: 74/1) Dedi.[4]
2- İbrahim Nehaî'den İbnu Ebî Hatim anlattı:
“Rasûlullah, kadife içinde idi Müzzemmil: 73/1 âyeti indirildi.”[5]
3- Müslim'in Muhammed ibnu'l-Müsennâ kanalıyla, İmam Ahmed'in de Yahya kanalıyla Sa'd ibn Hişâm'dan rivayetle tahric ettiği bir haberde kendisine Hz. Peygamber (sa)'in gece ibadetini soran Sa'd ibn Hişâm'a Hz. Aişe
"(Ey örtüsüne bürünen yani) Müzzemrnil Sûresini okumuyor musun?" diye sorup şöyle devam etmiş:
Allah Tealâ bu (Müzzemmil) Sûresinin baş kısmıyla geceleyin kıyam (geceyi ibadetle geçirme)yi farz kılınca Rasûlullah ve ashabı bir sene geceleri ibadetle geçirdiler. O kadar ibadet ettiler ki ayakları şişti. Allah Tealâ bu Sûrenin son kısmını semada 12 ay tutarak (inzal buyurmadı). Sonra da Sûrenin sonunda hafifletmeyi indirdi ve geceleri ibadetle geçirmek bir farz iken nafile oldu.[6]
4- Hz. Aişe'nin burada nüzulü bir sene sonraya bırakılan kısımla Sûrenin sonundaki "Şüphesiz ki Rabbın senin, gecenin üçte ikisi, yarısı ve üçte biri içinde kalktığını bilir. Seninle beraber olanlardan bir topluluğun da. Gece ve gündüzü Allah takdir eder. Sizin onu sayamıyacağınızı bildiğinden tevbenizi kabul etmiştir. Öyleyse Kur'ân'dan kolayınıza geleni okuyun..." âyetini kastediyor olmalıdır ki zaten âyetin ifadeleri açıkça bir hafifletmeye delâlet etmektedir.
5- Yine Hz. Aişe'den gelen bir rivayette o şöyle anlatıyor: Hz. Peygamber (sa)'e bir hasır sererdim, üzerinde geceleri namaz kılardı. İnsanlar O'nun böyle geceleri namaz kıldığını duyunca birbirlerine duyurdular ve gelip Hz. Peygamber (sa)'in hücre-i saadetlerinin önünde toplandılar. Hz. Peygamber (sa) ashabına çok merhametli idi. Onların böyle toplandıklarını görünce gece namazının onlara da farz kılınacağından korktu, onlara sanki kızmış gibi çıktı ve:
"Ey insanlar, amellerden gücünüzün yeteceğini yüklenin. Siz amellerden usanıncaya kadar Allah Tealâ size sevap vermekten usanmaz (Siz amellerden usanırsınız ama Allah onlara sevap vermekten usanmaz). Amellerin en hayırlısı elbette sizin devamlı olarak yaptıklarınızdır." buyurdular ve Allah Tealâ da:
"Ey örtüsüne bürünen, gecenin birazı müstesna kalk, yarısından veya ondan biraz daha eksilt, yahut biraz artır ve Kur'ân’ı tertîl üzere oku..." âyetlerini indirdi. Bu halde sekiz ay kaldılar. Daha sonra Allah Tealâ onlara merhamet buyurdu. Onların kendi rızasının peşinde olduklarını biliyordu. Geceyi ibadetle geçirmeyi terk ederek onları farz namazlara döndürdü.[7]
6- İbn Ebî Hâtim'in İbn Abbâs'tan rivayetle tahric ettiği bir haberde Sûrenin başı ile sonu arasında bir seneye yakın; [8]
7- Yine İbn Ebî Hâtim'in Katâde'den rivayetle tahric ettiği başka bir haberde de altı ay zaman geçtiği ifade edilmektedir. [9]
8- İbn Cerîr'in Saîd ibn Cübeyr'den rivayetle zikrettiği haberde ise bu süre on yıl olarak verilmektedir.[10] Ki buna göre âyet-i kerime Medine-i Münevvere'de nazil olmuş olmalıdır. Anacak tercih edilen rivayet ilki olup (Sûrenin sonundaki ruhsatın bir yıla yakın bir süre sonra nazil olduğu rivayetleri) buna göre Sûrenin tamamı mekkîdir. [11]
9- Ahmed, Buhari, Müslim, Tirmizi ve başkalarının Cabir b. Abdullah'tan rivayetlerine göre Rasulullah (s.a) buyurdu ki:
"Hira dağında kalıyordum. Kaldığım süre bitince dağdan indim. Bana seslenildi. Sağıma baktım bir şey görmedim, soluma baktım yine bir şey görmedim, arkama baktım bir şey görmedim. Başımı yukarı kaldırdım ne göreyim? Hira dağında bana gelen, gök ile yer arasında bir taht üzerinde oturuyordu. Ondan korkup dehşete kapıldım, geri dönerek beni örtün, beni örtün dedim." Bir diğer rivayette: "Hanımımın yanına gittim ve beni örtün, beni örtün, dedim." Bunun üzerine Yüce Allah: "Ey örtünüp bürünen" (Müddessir, 74/1) buyruğunu indirdi. İlim adamlarının çoğunluğuna ise bunun akabinde: "Ey sarınıp bürünen..." (Müzzemmil, 73/1) inmiştir.[12]
10- Buna göre ayetin nüzul sebebi, Peygamber (s.a)'in meleği gördüğü sırada kapıldığı korku ve dehşettir ve aynı şekilde tezemmül (sarınıp bürünmek) ile tedessür (örtünüp bürünmek) olayı aynı olaydır. [13]
11- Bir diğer açıklamaya göre Peygamber (s.a)'in sarınıp bürünmesi (tezemmülü) müşriklerin yaptıkları onların onun davetini bertaraf etmek için tertip edip düzenledikleri kötü söz ve propagandaları dolayısıyla duyduğu keder ve üzüntüden dolayı olmuştu. [14]
2- Kalk gece, meğer biraz; yarısı, yahut eksilt ondan biraz,
Ayetin nüzul sebebi ile ilgili rivayetler:
1- Aişe'den (r.a.) Hâkim anlattı.
“Allahü Teâlâ'nın, Müzzemmil: 73/1-2 ayeti indirilince, bir sene namaz kıldılar. Hatta ayakları şişti ve, “O’ndan kolay geleni okuyun” (Müzzemmil: 73/20) âyeti indirildi.” [15]
2- İbnu Abbas ve başkasından bunun benzerini İbnu Cerîr anlattı. [16]
11. Nimet sahibi olan o yalanlayıcıları Bana bırak ve onlara biraz mühlet ver.
Ayetin nüzul sebebi ile ilgili rivayetler:
1- Hz. Aişe'den rivayette o şöyle demiştir:
Bu âyet-i kerimenin nüzulünden kısa bir süre sonra Bedr Gazvesi meydana geldi.[17]
2- Mukatil ibn Hayyân bu âyet-i kerimede kastedilenlerin işte o Bedr gazvesinde müşrik ordusunun iaşesini üstlenenler olduğunu söylemiştir ki on kişidirler.
3- Mukatil ibn Süleyman'dan rivayete göre ise bunlar, el-Muğîra ibn Abdullah oğullarıdır.[18]
4- "Beni başbaşa bırak" ayetinin (11. ayet) nüzul sebebiyle ilgili gelen rivayete göre ayet Kureyş'in ileri gelenleri ve Mekke'nin Peygamber efendimizle alay eden elebaşıları hakkında inmiştir. [19]
20. Ondan kolayınıza geleni okuyun.
Ayetin nüzul sebebi ile ilgili rivayetler:
1- İbn Ebî Şeybe ve İbnu'l-Münzir'in Atâ'dan rivayetlerine göre "Onlar gecenin az bir kısmında uyurlardı. Seher vakitlerinde de istiğfar ederlerdi." Zâriyat: 51/17-18) âyet-i kerimeleri nazil olduğunda bütün geceyi kıyam (namaz ve ibadet) ile geçirmeleri emrolunmuştu ve bu bazılarına ağır geliyordu. Meselâ Ebu Zerr, bir asaya dayanmak zorunda kalıyordu. Bu şekilde iki ay kaldılar, iki ay sonra onlara geceleri ibadetle geçirme konusunda ruhsat tanıyan "Ondan kolayınıza geleni okuyun." (Müzzemmil, 73/20) âyet-i kerimesi nazil oldu.[20]
2- Sa'd b. Hişâm'dan rivayet olunmuştur. O der ki:
"Hz. Aişe'ye:
"Bana Resululah (s.a.v.)'ın gece namazlanndan bahset" dedim. O bana:
"Müzzemnıil suresini okumuyor musun?" diye sordu. Ben:
"Evet", dedim. O:
"Allah bu surenin başında gece namazını farz kılmıştı. Bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.v.) ile Ashâb'ı bir sene müddetle gece namazı kıldılar. Öyleki, çok namaz kılmaktan ayaklan şişerdi. Allah, bu surenin sonunu oniki ay müddetle semâda tutmuştu. Nihayet bu surenin sonunda müslümanlara kolaylık getiren, âyetleri inzal buyurdu. Böylece gece namazı önceleri farz iken, nafile oldu."[21]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] İbnu’l-Cevzî. age. VIII,387. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/915.
[2] Kurtubî, age. X1X.22. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/915.
[3] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/691.
[4] İbn Kesîr, age. VIII,275. İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/691-692. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/915. Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 15/183.
[5] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/692.
[6] Müslim, Salâtu'l-Müsâfirîn, 139; Ahmed ibn Hanbel, Müsned, VI,54; İbn Kesîr, age. VIII.279. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/915.
[7] Taberî, age. XXIX,79. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/915-916
[8] Taberî, age. XXIX,79. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/916
[9] Taberî, age. XXIX,79. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/916
[10] Taberi, age. XXIX,79; İbn Kesîr, age. VIII,281. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/916
[11] Taberî, age. XXIX,79. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/916
[12] Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 15/182.
[13] Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 15/182.
[14] Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 15/182.
[15] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/692. Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 15/182.
[16] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/692. Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 15/182.
[17] Taberî, age. XXIX,84. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/916
[18] İbnu'l-Cevzî, age. VIII,392-393. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/916.
[19] Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 15/193.
[20] Alûsî, age. XXVII,8. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/916.
[21] Neseî, Sünen, K. Kıyami'l-Leyl: 2; Tirmîzî, Sünen, K. Mevakıt: 187. Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 445-446.
_________________
" Hayrlar feth olsun ; şerler def olsun !..."
|
