Sufiforum.com

2009'da başlayan SUFİFORUM'da İslam; İslam Tasavvuf Geleneği ile ilgili her türlü güncel ya da 'eskimez' konular yer almaktadır. İçerik yenilemeleri tasavvuf.name sitesinden sürdürülmektedir. ALLAH YÂR OLSUN.

Giriş |  Kayıt




Yeni başlık gönder Başlığa cevap ver  [ 1 mesaj ] 
Yazar Mesaj
 Mesaj Başlığı: evrad
MesajGönderilme zamanı: 21.12.08, 20:53 #mesajın linki (?)
Çevrimdışı
Moderator
Kullanıcı avatarı

Kayıt: 20.12.08, 03:44
Mesajlar: 190
"V/XI. asırdan itibaren teşekkül etmeye başlayan tarikatlar evrâd geleneğine farklı bir boyut kazandırmışlardır. Âyet¸ hadiş salavat¸ tesbih ve zikirlere bizzat tarikat kurucuları tarafından tertip edilen dua ve tesbihlerin ilavesiyle tarikatlara göre oluşan "evrâd kitapları" türleri ortaya çıkmıştır."
Evrâdla ilgili düzenli bilgiler ihtiva eden en eski ve en geniş kaynak Ebu Tâlib el-Mekkî (ö.386/996)'nin Kûtu'l-kulûb adlı eseridir. Zikir¸ tesbih¸ tövbe ve istiğfarla ilgili âyetleri bir araya getiren Mekkî¸ "evrâdu'l-leyl ve'n-nehâr" başlığıyla başlayan kitabının ilk on altı babında gündüz ve gecenin muhtelif dilimlerinde okunacak olan evrâdı ve bunların sayısını ayrı ayrı yazmaktadır.1 Evrâd konusu ile ilgili tarikatlar öncesi dönemde yazılmış bir diğer önemli kitap¸ Gazali'nin İhyâu ulûmi'd-din adlı eseridir. "Virdlerin Tertibi ve Geceleri İhya Etmek" başlığı altında geniş bilgi veren Gazali gündüz yedi¸ gece dört ayrı vakitte zikir¸ Kur'an okuma ve tefekkür gibi virdlerle meşgul olunması gerektiğini kaydetmiş¸ virdlerin dinî-tasavvufî faydaları üzerinde durmuştur.2 Özellikle bu iki eser¸ daha sonra yaygın bir tasavvufi gelenek halini alan evrâd kitaplarının temel kaynağı olmuştur.3
V/XI. asırdan itibaren teşekkül etmeye başlayan tarikatlar evrâd geleneğine farklı bir boyut kazandırmışlardır. Âyet¸ hadiş salavat¸ tesbih ve zikirlere bizzat tarikat kurucuları tarafından tertip edilen dua ve tesbihlerin ilavesiyle tarikatlara göre oluşan "evrâd kitapları" türleri ortaya çıkmıştır. Virdlerin zamanla meşhur olanları çeşitli sûfîler tarafından şerhedilmiştir. Bu sahanın en eski örneklerinden biri olan el-Ğunye adlı eserinde Abdülkadir Geylani evrâd okumanın âdâb ve erkânı hakkında bilgi vermiştir. "Vird¸ evrâd¸ hizb¸ ahzâb¸ mecmûa-i evrâd¸ ed'iye" gibi genel adların yanında "enîsü's-sâlikin¸ delâlu'l-mürid¸ hediyyetü'z-zakirîn¸ burhânu'l-arifîn¸ tuhfetu'l-uşşâk¸ vazifetu'l-mürîd" gibi çok değişik adlar altında kaleme alınan evrâd kitapları zamanla daha kolay taşınıp okunabilmesi için kitapçıklar şeklinde süslü yazılarla çoğaltılmış ve basılmıştır. Haririzade'nin Virdi's-Settâr'ında olduğu gibi bazen bu eserlerde genel tasavvufi meselelere de temas edilmiş¸ müridlere pratik bilgiler verilmiştir.4
Her tarikatın kendine has evrâdı vardır. Bunların uzunluğu¸ tekrar etme adedi farklıdır. Hatta bu farklılıklar aynı tarikatın kolları için bile söz konusu olabilir. Buna karşılık bir tarikatın müritlerine verilen ve yedi günlük virdi ihtiva eden evrâd kitapları diğer bazı tarikat pîrlerinin dua ve hizblerini de içerebilir. Mesela bugün Nakşibendi dervişlerinin elinde bulunan el-Ed'iyetu'l-vâride adlı evrâd kitabında esmâ-i Hüsn⸠Kasîde-i Bürde¸ İsm-i A'zam duasının yanında¸ Salât-ı Abdülkadir-i Geylani¸ Evrâd-ı Şeyh Şehabeddin es-Sühreverdi¸ Vird-i Hızır¸ Hızbu'ş-Şükür gibi değişik metinler bulunmaktadır. Yine günümüzde Kadiri-Eşrefi evrâdı olarak okunan virdin ilk bölümü Şeyh Hüseyn-i Hamevî'ye¸ son bölümü ise Abdülkadir-i Geylani'ye ait olup bunlar Hamevî halifesi Eşrefoğlu Rûmî tarafından bir araya getirilerek tertip edilmiştir. Tarikatlara has evrâd ferdi olarak okunduğu gibi tekkelerde zikir başlamadan önce şeyhin yönetiminde toplu olarak da okunabilir. Vird metinlerinin zamanla yeniden tertiplendiği bilinmektedir. Bu arada bazı virdler çok meşhur olmuş ve âdeta tarikatlar arası ortak metin haline gelmiştir.5
Evrâd ve dua kitaplarının yaygınlığı zamanla bu konunun bir ilim dalı sayılmasına yol açmıştır. Taşköprizâde Mevzûatü'l-Ulûm'da hadis ilminin alt dallarına "İlmu'l-ed'iye ve'l-evr'ad"ı da ilave etmiştir. Dua ve evrâd metinlerinin tespit¸ tashih ve zaptıyla ilgili rivayetleri¸ bunların tesirlerini¸ sayılarını¸ okuma zamanlarını ve âdâbını konu edinen bu ilmin gayesi¸ söz konusu metinlerin şartlarına uygun olarak okunmasıyla dini-dünyevi faydalar elde etmektir. Katib Çelebi de "İlmu'l-evrâdi'l-meşhure ve'l-ed'iyeti'l-me'sure" başlığıyla aynı bilgileri tekrar etmiştir.6
Evrâd Kitaplarının İçeriği
Evrâd kitaplarında yer alan sure ve ayetler daha çok Allah'ın isim ve sıfatlarıyla ilgili ayetler ve "Rabbena"¸ "Allahumme" gibi ifadelerle başlayan metinlerdir. Salavat kısmında ise Hz. Peygamberin özelliklerini sıralayan cümleler ve onun tavsiye ettiği dualar yer alır. Tarikat kurucuları tarafından tertip edilen dua¸ zikir¸ tesbih ve salavat dervişin tefekkür ve zikir hayatına derinlik kazandırabilecek¸ edebi değeri olan özlü ifadelerden ve kolaylıkla ezberlenebilecek kısa cümlelerden meydana gelir. Bazen virdden önce Âyete'l-kürsi ile Fatiha¸ İhlaş Felak ve Nas gibi surelerin¸ "subhanellah¸ elhamdülillah" gibi ifadelerle başlayan tesbih veya duaların okunması tavsiye edilir. Böylece psikolojik olarak dua ve yakarışlara hazır olan kişi bütün dikkatini okuduğu evrâda ve anlamına vererek tasavvufî hal ve duyguların atmosferine girer.7
Evrâd ve ezkâr¸ Kur an ve hadisten istinbat edilmiş olmalıdır. Bu vasfı taşımayanlar reddedilmiştir. Şeyh Şazilî'nin Hizbu'l- bahr örneğinde olduğu üzere tarikatlara ait evrâd kitapları Peygamber Efendimizin işaretiyle keşf ve ilham ehlinin tertib ettiği ve nasslardan derlenen¸ terkib ve lafızları Kitap ve sünnetten alınan metinlerdir.8
Meşhur Olan Virdler
Evrâd kitaplarının bir kısmı isimlerine (Evrâd-ı Gazali¸ Evrâd-ı Mevlana vb.)¸ bir kısmı da tarikatlara (Evrâd-ı Bahâiyye¸ Evrâd-ı Zeyniyye vb.) nispet edilmiştir.9
1. Hızbu'l-Bahr
Evrâdı en yaygın olan sûfî¸ Şaziliyye tarikatının pîri Ebu'l-Hasan eş-Şazili'dir. Özellikle "hızbu'l-bahr ve hızbu'l-ber" adlı kısa ve özlü tesbihlerle dualar asırlardan beri tasavvufî muhitlerde okunan ve şerhedilen virdlerdir. Şaziliyye tarikatı Osmanlı toplumunda yaygın olmadığı halde bu hizblerin yayılmış olması dikkate değer bir husustur.10
2. Virdü's-Settâr
Muhyiddin İbnü'l-Arabi'nin çeşitli virdleriyle Halvetiyyenin ikinci piri Bakü'de medfun Yahya-yı Şirvani'nin evrâdı da tarikatlar arasında çok meşhurdur. Yahya-yi Şirvani'nin "Yâ Settâr" diye başladığı için Virdü's-Settâr¸ yazarına nispetle de Vird-i Yahya olarak tanınan evrâdı pek çok sûfî tarafından şerhedilmiş¸ bunlardan Harîrizâde Kemâleddin Efendi'nin Türkçe şerhi basılmıştır. (İstanbul 1287) Ayrıca Müstakîmzâde Süleyman Efendi¸ Ömer Fuâdî Efendi¸ Şah Velî¸ Tireli İsa Muhammed¸ Abdullah Şerkavî¸ Şemseddin Nasuhîzâde¸ Osman b. Ahmed Fertekî de aynı evrâda şerh yazmışlardır. Yugoslavya bölgesinde yaygın olan şerh ise Prizrenli Markalaçzâde Süleyman Efendi'ye aittir. (İstanbul 1988)11
3. Evrâd-ı Fethiyye
Yaygın olan bir diğer evrâd kitabı Seyyid Ali Hemedânî'nin Evrâd-ı Fethiyye adlı virdidir. Bu vird istiğfardan sonra kelime-i tevhid¸ subhanallah¸ hasbunallah ve salavat ile başlayan pek çok cümleyi ihtiva eder. (İstanbul 1330)12
4. Mecmûatu'l-Ahzâb
Tarikat mensupları arasında yaygın olan en hacimli evrâd ve ahzab kitabı¸ Ahmed Ziyauddin Gümüşhanevî'nin Mecmûatu'l-Ahzâb adlı üç ciltlik derlemesidir. (İstanbul 1311) Yaklaşık 2000 sayfa hacmindeki bu eserde Hz. Peygamber¸ dört halife ve sahabilerden başka hizb ve virdleri bulunan bazı sûfîler şunlardır: İbnü'l-Arabi¸ Ebu'l-Hasan eş-Şazili¸ İbrahim ed-Desûkî¸ Gazâlî¸ Muînuddin-i Çiştî¸ Şehabeddin es-Sühreverdî¸ Hüsameddin Uşşakî¸ Saadeddin el-Cibâvî¸ Abdülkadir-i Geylani¸ Abdulgani en-Nablusi¸ Bahaeddin Nakşibend¸ Mevlana Celaleddin-i Rumi¸ Ahmed er-Rifai¸ Ahmed el-Bedevi¸ Zayneddin-i Hafi.
5. Zînetu'l-Kulûb
Son dönem Cerrâhî şeyhlerinden Muzaffer Ozak Zînetu'l-Kulûb adlı eserinde Kadirî¸ Rifâî¸ Nakşî¸ Halvetî¸ Cerrahî virdlerini Arap ve Latin harflerle ve tercümeleriyle birlikte neşretmiştir. (İstanbul 1973)13
6. Ezkâr-ı Nevevî
Evrâd ve ezkar kitapları arasında Nevevî'nin Ezkâr-ı Nevevî diye tanınan Hilyetu'l-Ebrâr adlı eserinin de (Dımaşk 1391/1971) önemli bir yeri vardır. Müellifi bir sûfî olmadığı için bu eser tarikat mensupları arasında diğer evrâd kitapları kadar yayılmamışsa da Gazzali'nin İhyâu Ulûmiddin¸ Kuşeyri'nin er-Risale¸ Ebu Nuaym el-Isfahanî'nin Hilyetu'l-Evliya adlı eserlerinden geniş ölçüde istifade etmesi¸ Ebu Ali ed-Dekkak¸ Zünnun el-Mısri¸ Sehl b. Abdullah et-Tüsteri¸ Yahya b. Muaz er-Razi¸ İbrahim el-Havvas gibi meşhur sûfîlerin konuyla ilgili tespit ve tavsiyelerini kaydetmesi sebebiyle sûfîlerin ilgi duyduğu kitaplardan biri olmuştur. Hilyetu'l-Ebrâr'ı İbn Teymiyye el-Kelimü't-Tayyib adıyla ihtisar etmiş¸ İbn Allân es-Sâdıkî de el-Fütühâtü'r-Rabbaniyye ale'l-Ezkâri'n-Neveviyye adıyla şerhetmiştir.
7. Delâilu'l-Hayrât
Nevevi'nin eseri gibi hem tarikat mensuplarının hem de tarikata mensup olmayan Müslümanların çok okuduğu evrâd kitaplarından biri de kabri Merakeş'te olan Muhammed b. Süleyman el-Cezûlî (ö.870/1465) tarafından tertip edilen Delâilu'l-Hayrât'tır.
8. Bihâru'l-Envâr
Şii muhitlerde yaygın olan evrâd ve zikirler ise Muhammed Bâkır el-Meclisî tarafından Bihâru'l-Envâr adlı eserin XCI ve XCII. ciltlerinde bir araya getirilmiştir.
Vird ve Evrâd Kavramlarını Esas Alan Eserler
Nûreddin Cerrâhî'nin Vird-i Kebîr ve Vird-i Sağîr'i; Müstakimzâde Süleyman Efendi'nin Şerh-i Evrâd-ı Kâdiriye¸ Şerh-i Vird-i Settâr¸ Şerh-i Evrâd-ı Seyyid Yahyâ adlı eserleri; Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî'nin Usûl-i Evrâd-ı Uşşâkiye'si ve Mehmed Şeyhî Dede'nin (ö.1151/1738) Şerh-i Evrâd-ı Bahâiye'si¸ "vird" ve "evrâd" kavramlarını esas alan eserlerdir. Ayrıca¸ İsmail Hakkı Bursevî'nin Bey'atnâme ve İcâzetnâmeler'i ile Beyzâde Mustafa Efendi'nin İcâzetnâme adlı eserleri bu alandaki örnek eserlerdendir.

__________________
92. Allah, gaybı da aşikar olanı da bilendir. O, onların koştukları ortaklardan çok yücedir.
93.De ki: "Rabbim, eğer onlara va'dedilen azabı bana mutlaka göstereceksen,
94. beni o zalimler güruhu arasında bulundurma Rabbim!"(Muminun)

_________________
asl'olan AŞK'tır..


Başa Dön
 Profil Özel mesaj gönder  
 
Eskiden itibaren mesajları göster:  Sırala  
Yeni başlık gönder Başlığa cevap ver  [ 1 mesaj ] 

Tüm zamanlar UTC + 2 saat


Kimler çevrimiçi

Bu forumu gezen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 2 misafir


Bu foruma yeni başlıklar gönderemezsiniz
Bu forumdaki başlıklara cevap veremezsiniz
Bu forumdaki mesajlarınızı düzenleyemezsiniz
Bu forumdaki mesajlarınızı silemezsiniz

Geçiş yap:  
cron
   Powered by phpBB © 2000, 2002, 2005, 2007 phpBB Group

Türkçe çeviri: phpBB Türkiye