Sufiforum.com

2009'da başlayan SUFİFORUM'da İslam; İslam Tasavvuf Geleneği ile ilgili her türlü güncel ya da 'eskimez' konular yer almaktadır. İçerik yenilemeleri tasavvuf.name sitesinden sürdürülmektedir. ALLAH YÂR OLSUN.

Giriş |  Kayıt




Yeni başlık gönder Başlığa cevap ver  [ 1 mesaj ] 
Yazar Mesaj
 Mesaj Başlığı: SÜLEYMAN ACİZA BABA
MesajGönderilme zamanı: 22.09.14, 19:48 #mesajın linki (?)
Çevrimdışı
Kullanıcı avatarı

Kayıt: 03.01.09, 23:16
Mesajlar: 123
SÜLEYMAN ACİZA BABA

Raif VIRMİÇA

Süleyman Aciza Baba ile bugüne kadar çok sayıda yazı ve makaleler yazılmıştır. Yazılan makalelerde Aciza Baba ile ilgili farklı görüşler yer almaktadır. Bu konuda bizim de önemli makale ve çalışmalarımız olmuştur ve bunu eserlerimizde ve başka makalelerimizde dile getirmişizdir. Oysa bugün Sadi tarikatıyla ilgili mevcut olan iki silsile belgesinde Aciza Baba ile mevcut olan bilgilerin ilk kaynağı olması itibarıyla en gerçek olduğunu vurgulamak gerekir. Biz metnin devamında özlü bir biçimde bu bilgileri aktarmaya çalışacağız.
Sadî tarikatının Aciziyye kolunun müessisi olan Aciza Baba veya Acizî Baba Prizrenli Sûzî (1525), Prizrenli Ümmî Sinan (1551), Kalkandelenli Sersem Ali Dede (1569) gibi zâtlarla mukayese edilebilecek bir sûfî şairidir. Aciza Baba 1537 yılında İşkodra’ya yakın bir köyde doğmuştur. Babasının ismi Hüseyin’dir. Eğitimini İstanbul’da ikmal eder ve tasavvuf terbiyesini şeyhi İbrahim Ebu’l- Vefâ’dan tamamlayıp hilâfetle müşerref olur. Aciza Baba 1699-700 yılında Yakova’ya gelip tarikatını yaymaya başlar ve 1732-33 yılında Yakova’da bugünkü Büyük Tekke inşaatını tamamlamıştır. Tekkenin tamamlanmasından önce Aciza Baba 1730 yılından önce Prizren’e yerleşir ve üç oğlundan biri olan Vehhab’ı yanında götürür. Büyük oğlu Danyal’ı ve Lutfullah’ı Yakova’da bırakır. Şeyh Danyal Yakova’da şeyhlik görevinin yanı sıra Hadım Camiinde imamlık görevini de sürdürür. 1730-31 yılında evlenmemiş olarak vefat eden Lutfullah Efendi ise müezzinlik görevinde bulunur.
Aciza Baba Prizren’de irtihal eder ve Prizren’in Maraş semtindeki inşa etmiş olduğu tekke türbesinde defnedilmiştir. Vefat tarihiyle ilgili ihtilañı görüşler mevcuttur. Hasan Kaleşi ve Cemal Çehayiç Aciza Babanın 1738 yılında vefat ettiğini savunmaktadırlar. Oysa her iki silsilenamede Aciza Babanın 1748-49 yılında irtihâl ettiği yazılmaktadır. Hakeza aşağıda aktardığımız ve türbenin içinde de bulunan levha şeklindeki kitabede de Aciza Babanın Hicri 1160/1747 yılında vefat ettiği apaçık yazılmaktadır. Bu iki görüş daha kabule şayan olduğu kanaatindeyim.
Aciza Baba yetenekli ve büyük bir şairdir. İki Divan bırakmıştır. Biri Kosova Üniversitesi ve Halk Kütüphanesinde diğeri ise Yakova’da Şeyh Rüşdi’nin özel kütüphanesinde bulunmaktadır. İkinci Divanı şair Murteza Sukûtî Baba (1262/1845-46) istinsah etmiştir. Kosova Üniversitesi ve Halk Kütüphanesinde bulunan Divanda Arapça, Farsça ve Türkçe olmak üzere üç dilde şiirler bulunmaktadır. Diğer Divan ise Türkçe yazılmıştır. Aciza Baba iki Divan dışında Üsküdar Valide Atik Kütüphanesinde şiirlerini ihtiva eden risaleleri de bulunmaktadır. Bunların dışında birkaç risâle daha yazmış, fakat bu risâlelerin âkıbeti konusunda bir bilgiye sahip değiliz.
Kosova’da dolayısıyla Prizren’de de İslam kültürünün yayılmasında Aciza Baba’nın büyük payı geçmiştir. Bilhassa bu topraklarda Sadi tarikatının kurulmasında ve yaygınlaşmasında paha biçilmeyecek kadar katkısı olmuştur.

Şeyh Süleyman Aciza Baba’ya ait Kitabe
Şeyh-i kâmil, pîr-i vâsıl, mazhar-ı feyz-i Hudâ
Ya‘nî Şeyh Süleymân Efendi vâsıl-i sırr-ı fe
Vâkıf-i sırr, vâris-i ilm-i Resûl-i kibriyâ
İlm ü hikmette yegâne asrının Şeyh-i ekberi
Zikr ü fikri Hakk idi gülbeng-i Sadî çekti tâ
Vâsıl oldu sırr-ı Sa‘deddîn’e olduâşinâ
Küllü men (aleyhâ) fân âyeti menşûr-i âlem oldu çün
Muntazır oldu hitâb-ı irciî’ye bâsafâ
Işk-ı mahbûb çekti kendi cânibine âkıbet
Dedi yâ Hû, âlem-i külle edip nakl-i bekâ
Mürg-i cânı kaydı tenden cânibine etti pervâz şevkiyle
Mak‘ad-ı sıdk oldu anâ, emr-i Hakk’la âşiyâ
Mecd ü rif‘atla muammer ede Hakk evlâdını
Rehberân-ı âlem olsunlar ilâ yevmi’l-cezâ
Melcei erbâb-ı hâl etpûsegâh-ı âşıkân
Asitân-ı dergah-ı Sa‘dîleriyâ Rabbenâ
Raşha-i gilküm mücevher düştü târih Sa‘diyâ
Göçtü Adne Şeyh Süleymân eyledi azm-ı likâ
Sene 1160

Metnin devamında bugün Bölge ve Üniversite Kütüphanesinde mevcut olan Süleyman Aciza Babanın el yazma Divanın’da mevcut olan dördüncü bölümden bir alıntının transkriptini araştırmacı arkadaşımız Sayın Nehat Krasniçi’nin yardımıyla burada ilk defa yayınlıyoruz. Akabinde Aciza Babanın yazmış olduğu bir ilahiye de yer vereceğiz.

1 Fa ’ilatün Fa ’ilatün Fa ’ilatün Fa ’ilün
Ey göñül bir bade nüş it k’olmaya anda hata
Şöyle dilber şevki her-dem vire cana sam
Pak-damen pak-zat u pak-nihad u pak-baz
Pay-büs-ı dilbere nakd-i sirişk it cana baha
Dergeh-i pir-i muğan ‘aşkıla ber-cay-ı fütüh
Sağar-ı mey olsa lami ’ lebaleb gel sakiya
Mest-i la-ya ’kıl o dehlü ol reşk-i ‘uşş4 ide
Şol ki ağyar ola dilde bile zikir olmaya
Taze canlar bahş ider dildarına şevk-i visal
Nakl-i bezm-i zevk ü ‘işret ğabğab-ı derde deva
Dilber-i mekkara nakd var canın et nisar
Fitne-i dünyaya meftün olmayup etme cem
Hecr ü fürkatde olursa tañ mı ‘aşık-ı ğam-zede
Reh-güzar-ı yarda biñ derdile subh ü mes
Cevr ü mihnet ‘aşk-ı yara bar-ı güldür bülbüle
‘Aşkım ‘aşkım saha lutfuh tüzün eyle baña
Şive vü nüza tahammül ‘Aciza rüz-ı ezel
Başına yazdı bu hükmü katib-i kilk-i kağa

2 Fa ’ilatün Fa ’ilatün Fa ’ilatün Fa ’ilün
Es-saltü ve ’s-selğm mazhar-ı lutf-ı Huda
Es-salatü ve’s-selam fey-i cüduñ reh-nümâ.
Ey vücüduh ‘ald-ı küli menşe ’idir tab ’-ı küll
Nefs-i küll-i gerd-i rahıñ tütiya-yı enbiya
Es-salatü ve ’s-selam ey matla ’-ı burşid-i Hü
Ey vücüdufi burc-ı envariyle asar-ı Huda
Es-salatü ve ’s-selam merbüb u evvel ve ’s-selm
Es-salatü ve ’s-selam ey Hakka daim aşina
‘Abidi ne kudvetii’z-zühhad sultanu’ 1-elvera
Lzım-ı tevhid ü tehlil ile temcid ü sen
Katib-i vahy-i ilahi nazım-ı nazm-ı Hâkim
Cami’ü’l -Kur’an memdüli-ı Uudasın mutlaka
Ey şehid şehr-i savm içre sensin re ’ls
Şahid-i fey-i İlah ehl-i şühüda pişva
Hem şehid u hem müşahid ehl-i cevre sen katil
Oldun ey mazlüm u makdür-ı Hudaya aşina
‘Mi vii ‘Acizlere sensin eminü’l-mü’minin
Hem Muhammed ümmetine cümle sensin pişva

3 Fa ’ilatün Fa ’ilatün Fa ’ilatün Fa ’ilün
Ol erenler şahı sensin hem vasıyy-i Mustafa
Merd-i meydan şir-i Yezdan ibn-i ‘amm-i Muşafa
Ya Aliyyı ente mini Merhaba
Harün-i ümmet ya ‘Aliyyü’l-Murtea
Vall-i sirr-ı velayet hadi-i şer ’-i metin
Oldı meddahi hatta kemmrn “hel eta ”
Sırr-ı Furkan mağz-ı ‘irtn feyz-i Kur’an ‘aşıka
‘Alem-i ‘ilm-i sükünu bazin-i kenz-i sena
Ehl-i ‘akl u derk-i pake lazım u vacib olur
Y ki erlik etmeyeler ya saadır ilçtida
La-feta illa ‘Alı la-seyfe illa zü ’l-fikar
Kuvvet-i bazü-yı ba tıñ hü pesend itdi Huda
Ma ’den-i cüd-ı şeca ’at mahzen-i lutf-ı Huda
Zatına itdi ta ’ayyün hem keramet hem sela
Hağret-i Hak kalb-i safin eyledi beyt-i İlah
Andan eyler iktibas ‘uşşak-ı envar-ı Huda
Merhaba ey kaşif-i sırr-ı sa ’adet-i merhaba
Katil zındik u bid’at kasir-i ehl-i heva
Y ‘Aliyyi ya ‘Aliyyi ya ‘Aliyyi ya Veli
Hatem-i sırr-ı hilafet ‘Aciza sen pişva

4 Fa ’ilatün Fa ’ilatün Fa ’ilatün Fa ’ilün
Afola gâñûl ağla gözüm derd-i şehid Kerbela
Derdile her matemlerin n ’itdi aña ehl-i cef
Hak yolına can u başın virdi şehid
Kerbela İdenler şafi’ şehid Kerbela
Ol shib-i bedrü ’l-huneyn cedd-i Hasan ile Hüseyin
Olmış saña kurretü’l- ’ayn şah-ı şehid Kerbela
Rahm eylemek oldı din ‘aşıklara far-ı ‘ayn
Bedrin çeşm-i ehl-i din sabir şehid Kerbela
Virdim salatile selam her dem ola subh u şam
Evlad u ahbab u tamam şah-ı şehid Kerbela
Ey mü’mine Al-i ‘aba sırr-ı ‘Aliyyü’l-murteza
Ceddiğ iken hayrü ’l-vera olz şehid Kerbela
Ey kevkeb-i edri-i din ü nür-ı çeşm-i rah-ı mübin
‘Aşıklara ‘ayne ’l-yakin şah-ı şehid Kerbela
Uydı saña ehl-i yemi saia uyan buldı şam
Kıydı saña ehl-i ceM şah-ı şehid Kerbela
Saña uyan rahmet bulur seni seven ‘izzet bulur ‘
Aşıklarfi rif’at bulur şah-ı şehid Kerbela
Mah-ı muharrremde oldı sensin ehl-i şühüd şahı
HadI-i adına sen emir şah-t şehid Kerbela
Alma gâñül ağla gözüm bu mateme diline sözüm
İde şefa ’at manzarı ‘Aciz şehid Kerbela

5 Mern ’ilün Metrilün Mern ’ilün Mefa ’ilün
Kadimden fa’il-i muhtar ider şun ’-ı peyda
İder kudret kelamından ‘âdem ketm-i sefer peyda
İradet içudrete ta ’lik idince emr olur zahir
Olunca kaf u nün izhar olur lutf u keder peyda
İradet ‘aşka ta ’lik-i ‘avalim zahir etmişdir
Bu bağ bostan-ı bikmetden olur dürlü şecer peyda
‘Acizle damğa itdiler bu mahiyat-ı ecsamı
O zat vacib-i imkan bilüp ide ‘iber peyda

6 Failatün Fa ’ilatün Fa ’ilatün Fa ’ilün
Es-salat ve ’s-selam ey rahmeten li ’l- ’âlemin
Zat-, pakifi ba ’is-i mevcüd u cümle masiva
Es-salğt ve ’s-selam ey şahid-i didar-ı Hak
Dafı ’-i ta ’b-ı ‘itab ı şafi ’-i yevmü ’l-cez
Es-salat ve ’s-selam ya hayr-i cümle kainat
Fatih-ifi’l-i künüz-ı mu’ilat-ı ma vü sera
Es-salat ve ’s-selam ya sadıka ’l-va ’dü ’l-emin
Vakıf-ı hakka ’l-yakin ü şahid-i vech-i Huda

Süleyman Aciza Baba divanından bir İlahi

Lutf-u Hakk’a mazhar oldı bize Sa ’diler dinür
Sultan-ı b-ı fey-i rahmet bize Sa’diler dinür
Dide binası nazar olmayan bilmez bizi
Hikmeti a ’mğ görür mi bize Sa ’diler dinür
Terk-i fani eyleyüp tıñ-ı dilim günah ider
Ma ’nide Hazret-i Nedimı bize Sa ’diler dinür
Zikr-i ‘aşka iştiğal üzre olup leylü ’n-nehar
Hanımanı vaşla salmış bize Sa ’diler dinür
Kalbimiz yengi küdüretden müberra eylemiş
Nür-ı kudsile münevver bize Sa ’diler dinür
Büte-i hikmete kil olmak dilerseñ
‘Aciza Nar-ı ‘aşka varlığın yak bize Sa ’diler dinür

Aciza Baba, Divanında ki şiirlerini umumi olarak gazel, kaside ve ilahi biçiminde yazılmıştır. Divanda gazel biçiminde de şiirler yer almaktadır.
Aciza Baba’nın gazellerin çoğunda “Fa’ilatün Fa’ilatün Fa’ilatün Fa’ilün” vezninin kullandığı görülmektedir.
Bu gazelli şiirlerde genel olarak konunun aşk ve sevgi yanında tabiat sevgisi de yer almaktadır.
Divanda yer alan kasidelerde de konun aşk ve aşktan doğan acılar konuları yanı sıra diğer konulara da yer verilmektedir.
Aciza Babanın Divanda az sayıda ilahiler de yer almaktadır.


Başa Dön
 Profil Özel mesaj gönder  
 
Eskiden itibaren mesajları göster:  Sırala  
Yeni başlık gönder Başlığa cevap ver  [ 1 mesaj ] 

Tüm zamanlar UTC + 2 saat


Kimler çevrimiçi

Bu forumu gezen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 1 misafir


Bu foruma yeni başlıklar gönderemezsiniz
Bu forumdaki başlıklara cevap veremezsiniz
Bu forumdaki mesajlarınızı düzenleyemezsiniz
Bu forumdaki mesajlarınızı silemezsiniz

Geçiş yap:  
   Powered by phpBB © 2000, 2002, 2005, 2007 phpBB Group

Türkçe çeviri: phpBB Türkiye