Sufiforum.com

2009'da başlayan SUFİFORUM'da İslam; İslam Tasavvuf Geleneği ile ilgili her türlü güncel ya da 'eskimez' konular yer almaktadır. İçerik yenilemeleri tasavvuf.name sitesinden sürdürülmektedir. ALLAH YÂR OLSUN.

Giriş |  Kayıt




Yeni başlık gönder Başlığa cevap ver  [ 2 mesaj ] 
Yazar Mesaj
 Mesaj Başlığı: Kırgız Edebiyatında Hoca Ahmed Yesevî
MesajGönderilme zamanı: 22.01.13, 11:39 #mesajın linki (?)
Çevrimdışı
Kullanıcı avatarı

Kayıt: 21.12.08, 12:25
Mesajlar: 641
Kırgız Edebiyatında Hoca Ahmed Yesevî

Bağcılar B. Uluslararası Ahmed Yesevî Sempozyumu Kitabı, İstanbul, 2012, s.114-116

Dr. Bakıt Murzaraimov

Kırgızistan OŞDU Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü
İlahiyat Fakültesi Din Bilimleri Bölümü Başkanı, Öğretim Üyesi

Hoca Ahmet Yesevî, Türk İslam kültürünün paha biçilmez bir zenginliğidir. Onun İslami yaşayışı ve örnek hayatı başka milletleri de hayranlar içerisinde bırakmıştır. Yazdığı eserler ve yetiştirdiği talebeler onun tasavvuf ahlakındaki yer ve önemini daha da arttırmıştır. Halen onun
türbesini ziyaret edenler, eserlerini okuyup tanıyanlar ve onun sayesinde İslamla tanışanlar tefekküre dalarak peygamberi hayatı daha da yakından tanıyabilmektedir. Böylesi bir zâtı, bütün dünya tanıyorken ve araştırma konusu yaparken maalesef Sovyet döneminde Hoca Ahmed Yesevî ile bilgiler halktan gizli tutulmaya çalışılmış ve dersliklerde yer almamıştır. Bazı ateist kaynaklı eserlerde ve sözlüklerde onun önemine fazla durmazken, 1984 senesinde Moskova'da basılan üniversiteler dahil, devletin bütün resmi dâirelerinde kılavuz halinde kullanılan 500 sayfalık "Ateizm Sözlüğü" adlı kitapta ise hiç yer almamaktadır. Ancak bağımsızlıktan sonra, halka yönelik dergi ve gazetelerde onun "Hikmetler"inden ve diğer eserlerinden parçalar tercüme edilerek yayınlanmaya başlamıştır. Aynı şekilde Oş Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde Hoca Ahmet Yesevî ve Onun eserleriyle ilgili bir kaç tane lisans tezi hazırlanmıştır.
Orta Asya Türklerinden olan büyük alim ve mutasavvuf Ahmed Yesevî, bugünkü
Kazakistan'ın Şımkent şehrinin doğusunda Tarım Irmağı'na dökülen Sayram Nehri'nin küçük bir kolu olan Karasu üzerindeki Sayram kasabasında dünyaya geldiği belirtilmektedir.1
Bazı kaynaklarda onun Yesi'de bugünkü adıyla Türkistan'da doğduğu kaydedilmektedir. Ahmed Yesevî'nin hangi tarihlerde dünyaya geldiği kesin olarak bilinmemekle birlikte, şeyhi Hoca Yusuf Hemedanî'nin 1140 tarihindeki vefatı göz önünde bulunursa Ahmed Yesevî'nin XI. yüzyılın ikinci yarısında dünyaya geldiği söylenebilir.2
Hoca Ahmed Yesevî Hazretleri'nin "Divan-ı Hikmet" eserinin tamamını ilk olarak Kırgız diline çeviren Egemberdi Ermatov, Divan-ı Hikmetin 149 beytinde geçen "Yassı" nehrinin şu andaki Kırgızistan'ın Ozkent şehirinden geçen "Yassı" nehri olduğunu belirterek Hoca Ahmed Yesevî'nin Özkent şehrinde doğmuş olabileceğini yazmaktadır*

Ahmed Yesevî Hazretleri'nin zamanında Türkistan'a ilk Türk İslam devletlerinden
Karahanlılar hakimdi. Bu devlet zamanında İslam dininin göçebe olan Kırgız Kazak
memleketlerine kolayca yayılmasını sağladı. Ahmed Yesevî İslam'ın temel esaslarını
şeriatın hükümlerini ve tarikatının âdap ve erkânını Türk topluluklarına öğretmek gayesi ile oldukça sâde bir dil kullanmış, halk edebiyatından aldığı hece vezniyle manzumeler söyleyerek yazdığı derin manalı "Hikmet" denen sözleriyle tekke edebiyatının ilk temsilcilerinden oldu ve çok nasihatlerde bulundu.*1
Orta Asya'da İslam'ın yayılmasında etkili olan Hoca Ahmet Yesevî'nin "Divan-ı
Hikmef'ini ilk olarak Kırgızlara Hakim Ata lakabı ile bilinen Süleyman Bakırgani getirmiştir. O dönemlerde Kırgız alimleri talebelere ve çocuklara Divan-ı Hikmet'i ve Süleyman Bakırgani'nin sözlerini içeren "Bakırgan Kitabından" hikmetler okutmuşlardır.'1 Özellikle Divan-ı Hikmet'in iman konusunu içeren beyitleri meşhur olmuştur.

Hikmet: 86
Işkstzlarnı hem câm yok hem imâm
Rcsülullâh sözin aydım mânâ kâm
Neçc aylsam eşitküvçi bilgen kanı
Bi-haberge aytsam köngtü katar dostlar.

Sadeleştirme:
Aşkınların hem cam yok, hem imam ;
Rasulullah sözünü dedim, mânâ kaynağı
Nice desem, işitici, bilen hani?
Habersize desem, gönlü katılaşır dostlar.

Hikmet: 89
Ultıg kiçik yaranlardın edeb ketti
Kız ıı za'İf civanlardın haya ketti
~EI-hayâü mine'l-îmân' dep Resul aytdt
Hayasız ham acayibler boldı dostlar.

….

Günümüzde ise bu adetler neredeyse unutulmuş ve uygulanmaz hale gelmiştir. Buna kısmen de Sovyet sisteminin etkisinin de olduğunu söyleyebiliriz. Bunun dışında
dine ve İslam tasavvufuna olumsuz bakanlar Kırgızistan'ın güney bölgesinde bulunan ve Laçiler diye isimlendirilen bir grubu Vesevîliğin bir uzantısı olduğunu ileri süren
fikirler de olmuştur. Fakat bu fikirin gerçekle hiç ilgisi yoktur. Çünkü halk ağzında söylenen bilgilere göre Laçiler senede bir gün kadın erkek bir odada kalarak ahlaksız işler
yapmaktadır. Böyle bir şeyin İslamla örtüşmediği ve hele İslam'ın özü olan tasavvufla
ve tasavvuf erbabıyla hiç bir zaman örtüşmediği ve örtüşmeyeceği aklı selim olanlara
malumdur.
Fergana vadisinde XIX. asrın sonlarında görülen Laçiler ve Saçlı İşanlarının da Yesevîlik
ile gerçek bir bağlantısı ispatlanamamıştır. Bu grupların bazen Divan-ı Hikmet'ten şiirler okumaları onların Yesevîlikten geldiğini kanıtlayamaz. Çünkü o dönemde tasavvuf
ile doğrudan bağlantısı olmayan bazı kadınlar da bir araya gelip Divan-ı Hikmet'ten
şiirler okuyabiliyorlardı. Ayrıca İstanbul'daki Nakşibendî tarikatına bağlı Özbek tekkelerinde de Divan-ı Hikmet'ten bazı şiirlerin bestelenerek ilahi şeklinde okunduğu bilinmektedir. Bu grupların kadın erkek birlikte zikretmeleri de Yesevüik ile bağlantıları kanıtlanmaz. Çünkü Ahmed Yesevî hakkında bir menkıbe istisna tutulursa Yesevîlik tarihinde birlikte zikir uygulaması görülmemektedir.6
"Ahmet Yesevî" gerçeği sadece Kazakistan'ın değil; Türk dünyasının değişmez, ortak manevi varlığıdır.
Büyük Velî adma Emir Timur tarafından yaptırılan türbe, o tarihlerden bu yana bir inanç merkezi, bir ziyaretgah, özellikle Sovyet döneminde bir manevi sığınak olmuş; her dinden insanların inancını ayakta tutmuştur.7
Türk halk inançlarına göre "Sahabi" olduğu; Hz. Peygamberden aldığı bir "özel"
emaneti küçük Ahmet'e teslim ederek O’na bir "misyon" yüklediği kabul edilen Ahmet Yesevî'nin Hocası Aslan Baba Türbesi, "Yesevî Külliye Türbesi"ni ziyaret edenlerin
aynı inanç ve saygı ile koştukları bir ziyaret yeri... Bozkırın ortasında bir ribat (küçük
kale) görünümündeki yapı, içerisinde mescit ve sandukalarm bulunduğu bölümleri
ihtiva ediyor.8
Hoca Ahmed Yesevî, toplumu eğitme konusunda da önemli bir yere sahiptir. O bir çok
İslam büyükleri gibi tarihimizde ve kültürümüzde derin izler bırakmıştır. Bunun için
onu tanımak ve anlamak önemlidir. Onun hayatı, şahsiyeti ve eserleri günümüze kadar uzanmış ve halen önemini kaybetmemiştir. Onun kimliğini ve eserlerini gelecek
nesillere aktarma görevi ise bizlere düşmektedir

1. Namık Kemal Zeybek, Ahmed Yesevî Colu Cana Hikmetter, çev. Baktigul Kalambekova, Ankara, 2003, 118.
2. Kemal Eraslan, "Ahmed Yesevî", DIAc2,159-161.
3. Ermatov E, Kulkoco Ahmed Yesevî Hikmetter Kitebi, Biyiktik yay, Bişkek-2008,4.

4-5
6. Tosun N, "Hoca Ahmed Yesevî ve Takipçilerinin Temel Görüşleri",ASB Enstitüsü İlmi
Dergisi, Bişkek 2008,5-6 sayı, 85.
7. http://www.yesevi.edu.tr
8. http://w w w.yesevi .edu .tr/index .php?opüon=com_content& view=article&id=7&Itemid =9



KAYNAKLAR
Namık Kemal Zeybek, Ahmed Yesevî Colu Cana Hikmetter, çev. Baktıgul Kalambekova, Ankara 2003.
Kemal Eraslan, "Ahmed Yesevî" DIA c. 2
Ermatov E, Kulkoco Ahmed Yesevî Hikmetter Kitebi, Biyiktik yay, Bişkek-2008.
"Ahmed Yesevî", Yeni Rehber Ansiklopedisi, Türkiye Gazetesi, İstanbul -1993
Tosun N, "Kırgız Tarıhmda Tasavvuf-Sûfîzm" Ak Başat, Bişkek 2008.
Tosun N, "Hoca Ahmed Yesevî ve Takipçilerinin Temel Görüşleri" 7 ASB Enstitüsü İlmi Dergisi, Bişkek 2008
http://www.yesevi.edu.tr/indcx.php?opti ... 7&Itemid=9

_________________
"Bismillah dep beyan eyley hikmet aytıp
Taliblerge dürr ü gevher saçdım mena..."


Hazret-i Pîr-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevî [ Qaddesallahu Teala Sırrahul-Azîz ]


Başa Dön
 Profil Özel mesaj gönder  
 
Eskiden itibaren mesajları göster:  Sırala  
Yeni başlık gönder Başlığa cevap ver  [ 2 mesaj ] 

Tüm zamanlar UTC + 2 saat


Kimler çevrimiçi

Bu forumu gezen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 1 misafir


Bu foruma yeni başlıklar gönderemezsiniz
Bu forumdaki başlıklara cevap veremezsiniz
Bu forumdaki mesajlarınızı düzenleyemezsiniz
Bu forumdaki mesajlarınızı silemezsiniz

Geçiş yap:  
cron
   Powered by phpBB © 2000, 2002, 2005, 2007 phpBB Group

Türkçe çeviri: phpBB Türkiye