|
İran-Suud soğuk savaşı
Mustafa Özcan
11 Eylül’den sonra yeni dönemde 60 yıllık ABD-Suud ittifakı çatırdıyor mu? SSCB ile ABD arasında soğuk savaş tarih oldu ve ardından komünizm ile kapitalizm kardeş haline geldiler. Lakin bu başka bloklar arasında soğuk savaşlar yaşanmayacağı anlamına gelmiyor. Sözgelimi, özelde Suudi Arabistan ile İran genelde Körfez ülkeleri ile İran arasında böyle bir savaştan bahsediliyor. Bu bir gazeteci kurgusu değil. Suud istihbaratına yakın isimlerden Navaf Ubeyd ‘in analizi.
Bu soğuk savaş aynı zamanda eski ittifakları da çalkalıyor. Bu anlamda Suudlular, İran karşısında yeteri kadar gönüllü bulmadıkları Amerikalılara karşı yeni müttefik arayışı içindeler. ABD’nin yeteri kadar kendilerine arka çıkmadığını ve hatta yalnız bıraktığını düşünüyorlar. Buna mukabil, bir çare olarak en azından ilişkilerini çeşitlendirmek istiyorlar. Bu bağlamda, Çin’in Malezya’nın ve Pakistan’ın kapılarını çalıyor ve eşiklerini aşındırıyorlar. ABD ile Suud arasında ittifakın zayıfladığını veya aranın açıldığını ilk yazanlardan birisi açık sözlü Türki Bin Faysal’ın eski güvenlik danışmanı Navaf Ubeyd oldu. Navaf Ubeyd, daha önce de ABD’nin çekilmesi halinde Suudi Arabistan güçlerinin Irak’ı işgal etmesi gerektiğini savunan ender isimlerden biri oldu ama kulağını çektiler.
Bu bize Kral Suud Abdulaaziz’in bağımsızlık sonrasında İhvan’ın ( Suud gönüllü muhariplerin) sınırı aşarak Irak’taki Şiilerle sürtüşme çabalarına karşı çıkmasını hatırlatıyor. İhvan ideolojik davranırken Suud Kralı Abdulaziz gayet real politik çerçevede davranmış ve İhvan’ı dizginlemiş ve bu sevdalarından vazgeçirmiştir.
Suudlular müttefiklerinden çok yılmalarına rağmen yine de geri dönülmez noktayı aşmak istemiyorlar. Navaf Ubeyd The Washington Post gazetesinde (Amid the Arab Spring, a U.S.-Saudi split By Nawaf Obaid, Published: May 16) herkesin bildiğini yani malumu ilam ediyor ve ABD ile Suud arasında yazılı olmayan 60 yıllık bir anlaşmadan bahsediyor. Bu petrol karşılığı güvenlik anlaşmasıdır.
ABD, Suudi Arabistan’ın petrollerini söğüşlemesi karşılığında bu ülkeyi himaye ediyor veya uluslararası alanda ona hamilik yapıyordu.
*
Lakin sonunda Suudluların da sabrının bir sınırı olduğu anlaşılıyor. Arapların ‘ibtizaz’ dedikleri şantaj politikalarının da bir sınırı var. İşte bu noktada Navaf Ubeyd bazen Amerikan çıkarlarıyla çatışma pahasına kendi yollarında yürüyeceklerini yazıyor. Yani çıkarlar çatallaştığında Suud kendi çıkarlarını Amerikan çıkarlarına yeğleyecek. Bunun temel nedeni Suudi Arabistan müttefiki olmasına rağmen bölgesel olaylarda Washington’ın dostu Suud yerine İran’a gözlemesi veya kayırması.
Sözgelimi, Suud Faysal da yıllar önce ABD’nin Irak’ı işgal etmesinden sonra Irak’ı altın bir tepside İran’a sunduğundan yakınmıştı. Atıf Ubeyd, Suud Faysal’ın sözlerini güncelleştiriyor ve ABD’nin sözde kendilerini ama özde İran’ı desteklediğini ima ediyor. Algı ile hakikatin farklı olduğuna parmak basıyor. Algı İran’ın ABD’nin düşmanı Suud’un ise müttefiki olduğu yönünde. Lakin fiiliyatta ABD anlaşılmaz bir biçimde İran’ın yanında yer alıyor. İran rejimi ideolojik olarak ABD’ye düşman görünmesine rağmen özellikle de 11 Eylül’den sonra ABD ne stratejik ne de ideolojik bağlamda İran’a düşman gibi davranmıyor.
İran tarafı da 11 Eylül’den sonra değişmiş ve bunu teyiden hem Rafsancani hem de Muhammed Ali Abtahi Amerikan savaşlarında ve işgallerinde kolaylaştırıcı pozisyon takındıklarını kabul etmişlerdi.
Bundan dolayı Navaf Ubeyd, ABD’yi güvenilmez müttefik olarak nitelendiriyor. Navaf Ubeyd, Arap Devrimi çerçevesinde bölge politikalarını şöyle özetliyor: Ali Abdullah Salih’in düzenli ve onurlu bir biçimde çekilmesine imkan vermek. İkinci olarak, Lübnan’da Hizbullah ve İran rolünün kontrol altında tutulması. Suriye’de değişim olacaksa: bunun barışçı bir biçimde gerçekleşmesi ve İran’ın bunda bir rolü olmaması. Navaf Ubeyd’e göre, ABD’nin Filistin politikaları iflas etmiştir ve bu hususta ABD’ye bel bağlamamak gerekiyor.
*
Görünen o ki, Suud ABD ilişkilerinde yavaş yavaş eksen kayması yaşanıyor. Arap Baharı Suud-Amerikan ittifakının sonbaharı oluyor. Suudlular bir taraftan Çin, Malezya ve Pakistan ile ilişkilerini geliştirirken diğer taraftan da Ürdün ve Fas’ı KİK’e dahil etmeye çalışıyorlar. Eskiden İran’a karşı denge politikası güderken şimdi ABD’ye de mesafe koyuyorlar. Daha doğrusu güvenmiyorlar. Bundan dolayı kendi göbeklerini kendileri kesmek istiyorlar. Esasında her şey 11 Eylül’le birlikte değişti. ABD bu tarihten sonra Sünni dünyayı geriletme operasyonuna girdi. İster istemez de bu durum Suud-ABD ilişkilerini çatallaştırdı. Bundan dolayı Ubeyd’e göre, artık ABD-Suud ilişkileri eski karakterine ve sıcaklığına bir daha geri dönemez. Ubeyd’e göre, belki de bu yeni denge Ortadoğu istikrarına daha fazla hizmet e katkı sağlayabilir. Kimileri tarafından Suud Neoconu olarak anılan Navaf Ubeyd, Suud eski istihbarat Başkanı Türki Faysal Washington’da ülkesini temsil ederken güvenlik danışmanlığını yapmış ve WINEP ve CISIS gibi Amerikan sağına yakın think tahk kurumlarıyla da teşrik-i mesai kurmuştu.
Galiba ABD yıllar yılı Körfez’de kullandığı kızıl tehdit veya korkuluktan sonra şimdi de İran kartını kaybediyor. En azından madalyonun bir tarafından siyasi manzara böyle görülüyor.
|
