Sufiforum.com

2009'da başlayan SUFİFORUM'da İslam; İslam Tasavvuf Geleneği ile ilgili her türlü güncel ya da 'eskimez' konular yer almaktadır. İçerik yenilemeleri tasavvuf.name sitesinden sürdürülmektedir. ALLAH YÂR OLSUN.

Giriş |  Kayıt




Yeni başlık gönder Bu başlık kilitlenmiştir mesajlarınızı düzenleyemez veya cevap gönderemezsiniz.  [ 1 mesaj ] 
Yazar Mesaj
 Mesaj Başlığı: Doğu Türkistan'da Hoca Ahmed Yesevî
MesajGönderilme zamanı: 22.01.13, 11:32 #mesajın linki (?)
Çevrimdışı
Kullanıcı avatarı

Kayıt: 21.12.08, 12:25
Mesajlar: 641
Çin'de Hoca Ahmet Yesevî Hakkındaki Araştırmalar Üzerine

Bağcılar B. Uluslararası Ahmed Yesevî Sempozyumu Kitabı, İstanbul, 2012, s.124-125 (131)

Doç. Dr. Ablimit Ömer BİLGE

Çin Ürumçi, Xinjiang Pedagoji Üniversitesi Hukuk-Ekonomi Enstitüsü Siyaset Bölümü Fakültesi, Öğretim Üyesi

Bu tebliğde zaman itibariyle sizlere sunacağım metnin başlıca konuları şunlardır:
1. Divan-ı Hikmet'in Neşredilmesi
2. Uygur Edebiyat Tarihinde Hoca Ahmet Yesevî
3. Uygur Felsefe Tarihinde Hoca Ahmet Yesevî
4. Dinler Tarihinde Hoca Ahmet Yesevî
5. Diğer Araştırmalar

Hoca Ahmet Yesevî, Orta Asya Türkî milletlerin felsefe tarihi, düşünce, dini ve edebi tarihinde çok önemli yeri olan büyük düşünür ve sûfî şâirdir. Muhtelif alanlarda uzman olan bilim adamları büyük düşünürün şiirlerini öğrenip araştırma yapmakta, kültürümüzün bin sene önceki durumunu aramakta, maneviyatımızın kaynağını bilmeye çalışmaktadır.
Büyük düşünürün şiirleri, halk lisanına yakın olması nedeniyle kasaba köylerde "hökmet" adında türküleştirilip ağızdan ağza söylenip gelmektedir.

Çin'de Hoca Ahmet Yesevî hakkındaki araştırmalar 20. yüzyılın ilk yarısında başlayarak hız kazanmıştır. Ahmet Yesevî ve "Divan-ı Hikmet" adlı eseri hakkındaki araştırma ilk olarak Sincan Uygur Özerk Bölgesinde, sonra tüm Çin'de başlamıştır. Bu araştırmalar Uygurca, Çince ve Kazakça dillerinde yapılmıştır. Biz bu konuda yapılan araştırmaları aşağıda birkaç bölümde özet olarak ortaya koyacağız.

1. Divan-ı Hikmet'in Yayınlanması: Şunu belirtmek isteriz ki; Divan-ı Hikmet, Hoca Ahmet Yesevî'nin bütün şiirlerinin (ilahileri) toplandığı bir eser olmakla beraber Çin'de bu eser günümüze kadar müstakil kitap şeklinde yayınlanmamıştır. Fakat bu eser Sincan Halk Neşriyatı tarafından Uygur dilinde yayınlanıp dağıtılmakta olan "Bulak" dergisinin 14. ve 16. Sayılarında Divan-ı Hikmet'in tümü yayınlanmıştır.1

Mezkûr eseri yayına hazırlayan Nicat Muhlis Bey eserin başında İslam dini ve mezhepleri, Sûfi tarikatların ortaya çıkması, gelişme durumu hakkında bilgi verdikten sonra Divan-ı Hikmet'in içeriği, dil özelliği hakkında da önemli bilgiler vermiştir. Nicat Muhlis Bey bu eseri hicri 1298 (miladi 1879) senesinde Türkiye'nin "Osmaniye" matbaasında basılan nüshasını esas alarak yayına hazırladığını belirtmiştir.2

Yine Divan-ı Hikmet'in bir kısmı "Divan-ı Hikmet'ten Seçmeler" adı altında Kahraman Bey tarafından tercüme edilip, "Sincan Sosyal Bilimler Araştırması" adlı derginin Kazak dilindeki nüshasında yayınlanmıştır.

Divan-ı Hikmet'in tam nüshasının "Bulak dergisinde yayınlanması bu konudaki araştırmalar, yani Karahanlılar devrinin kültür, medeniyet ve tasavvufi düşüncesi arka plan edinen Türkî kavimlerin felsefe, din, dil ve edebiyat araştırmaları dolayısıyla Ahmet Yesevî'nin detaylı olarak bilinmesinde büyük katkısı olduğunu söyleyebiliriz.

2. Uygur Edebiyat Tarihinde Ahmet Yesevî Ahmet Yesevî'nin Uygur edebiyatındaki yeri hakkındaki ilk bilgi Abdurrahim Sabit tarafından hazırlanan "Uygur Klasik Edebiyat Tarihi" adlı iki ciltlik eserin 6. bölümünde verilmiştir.3

Yazar bu eserde; şâirin kısaca tercüme-i hali, Karahanlılar devletinin son dönemindeki sosyal ve siyasi durum, Divan-ı Hikmet'in ortaya çıkmasının tarihi arka planı gibi konular hakkında kısaca bilgi vermiştir. Müellif eserinde Ahmet Yesevî hakkında: "Uygur edebi dilinin canlı şekliyle eser hazırlayıp, Müslüman dünyasında büyük ün kazanan, Sûfîzm edebiyatının mümtaz şahsiyetlerinden biri olarak göstermiştir.
Müellif, Divan-ı Hikmet içeriği ve önemi hakkında şöyle diyor: "Onun bütün şiirleri Divanı Hikmet'te toplanmakla beraber, bu eserde İslam, kelam, sufizm, çiftçiler, tarikat, marifet, hakikat gibi konuları dini idealistlik görüşü esasa alarak ortaya koymuştur. Divan-ı Hikmet'in Uygur klasik edebiyatı için en önemli yeri Mahmut Kaşgari'nin "Divani Lügat-it Türk", Yusuf Has Hacip'in "Kutadgu Bilig" adlı eserlerinde Karahanlılar devrindeki mukimleşen edebi dil yapısını günümüze kadar korumuşsa, Ahmet Yesevî Divan-ı Hikmet adlı eseriyle halkın konuştuğu canlı dil yapısını koruyup gelmiştir. Divan-ı Hikmet'in dili saf Uygur lisanı olduğundan dolayı, bu eserden sadece ediplerin istifadesiyle sınırlı kalmamış, genel halk da açıklamasız anlayabilmiştir.
Eserin dili, 12. yüzyıldaki Uygur canlı dilini öğrenmek ve araştırmakta önemli kaynak olacaktır.
Müellif Divan-ı Hikmet'in kısaca içeriğini analiz etmiş ve araştırmanın ilk metodolojisini ortaya koyup şöyle demiştir: "Yesevî şiirleri devrindeki sosyal realiteyi ifade etme özelliğine de sahiptir. Dolayısıyla Yesevî eserlerini müzakere ederken, eserin gerçekleri beyan eden güzel taraflarını kabul etmemiz, dünyadan el etek çekme konusundaki görüşlerini süzgeçten geçirmemiz lazım.
Mühim olan bu eserin dili ve yöntemindeki özellikleri öğrenmemizdir."
Müellifin yaklaşık 30 sene önceki bu çalışması Ahmet Yesevî ve Divan-ı Hikmet hakkındaki ilk görüşleri olmasına rağmen Uygur felsefesi, din ve edebiyat tarihindeki araştırmanın başlangıcı olmuştur. Dolayısıyla müellifi, Çin'de bu alandaki araştırmalara teşebbüs edenlerin ilki olarak kabul edebiliriz.
Şerifidin Ömer, hazırladığı "Uygurlarda Klasik Edebiyat" adlı eserin 2. ve 3. bölümleri "Sûfîzm ve Sûfîstik Edebiyat", Ahmet Yesevî için ayrılmıştır. Müellif bu eserinde değerli bilgiler vermiştir4. Yazar eserinde şöyle demiştir: "Ahmet Yesevî Türkî halklar edebiyatını sufizm ile tanıştıran ünlü sufistlerden Eli, Vabayılar ile eşit dereceye sahip, Orta Asya'da derin etkiler bırakan mutasavvıflardan biridir. O Yesevîye tarikatını kurmuş, onun tarikatı beklenenin üstünde yayılma hızı kazanıp, Amu, Sır Nehri vadilerini aşarak Harezm ovaları hatta Bulgar topraklarına kadar yayılmış, Batı Türkistan ve Uygur diyarına kök salmıştır. Moğol istilasından dolayı Horasan, İran, Azerbaycan halkları ve Alparslan'm Anadolu'yu fethetmesiyle beraber Türkiye'ye girmiştir." Müellif yine: "Ahmet Yesevî sufistik edebiyatta sufilerin örneği olarak ortaya çıkarken, onun "Hikmetleri öğrenilip, uygulanan ders kitabı" ya da "desturu" olmuştur.

------------------------------------------------------------

1. Ahmet Yesevi "Divani Hikmet", "Bulak" dergisi, sayı 14, Xinjiang Halk Neşriyatı, Ürümçi, 1984, "Bulak" dergisi, 16.sayı, Ürümçi, 1985.

2. A.g.e, sayfa: 91-100.
3. Abdurrahim Sabit; 'Uygur Klasik Edebiyat Tarihi" 1 .kitap, l. bölüm, Kaşğar şehri öğr.staj merkezi.

4. Şerifidin Ömer: "Uygurlarda Klasik Edeb." , Xinjiang Genç ve Çocuklar Yayınevi, Ürümçi,
1988. Bkz. 40-80

_________________
"Bismillah dep beyan eyley hikmet aytıp
Taliblerge dürr ü gevher saçdım mena..."


Hazret-i Pîr-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevî [ Qaddesallahu Teala Sırrahul-Azîz ]


Başa Dön
 Profil Özel mesaj gönder  
 
Eskiden itibaren mesajları göster:  Sırala  
Yeni başlık gönder Bu başlık kilitlenmiştir mesajlarınızı düzenleyemez veya cevap gönderemezsiniz.  [ 1 mesaj ] 

Tüm zamanlar UTC + 2 saat


Kimler çevrimiçi

Bu forumu gezen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 2 misafir


Bu foruma yeni başlıklar gönderemezsiniz
Bu forumdaki başlıklara cevap veremezsiniz
Bu forumdaki mesajlarınızı düzenleyemezsiniz
Bu forumdaki mesajlarınızı silemezsiniz

Geçiş yap:  
   Powered by phpBB © 2000, 2002, 2005, 2007 phpBB Group

Türkçe çeviri: phpBB Türkiye